جلال فرهمند

هر چند در دورة معاصر ايران آدمهاي معروف به ابوالمشاغل زياد هستند ولي شايد هيچ كدام به پاي ابوالمشاغلگي احمدقوام ‏السلطنه يا دبير حضور يا وزير حضور و يا جناب اشرف نرسند. مردي كه از دوران جواني تا كهولت مصدر امور بسياري بود و سالها عنوان اول روزنامه‏هاي ايران بود.

در يك دوره چهل ساله: سيزده بار وزير داخله، چهار بار وزير امور خارجه، چهار نوبت وزير ماليه، دو بار وزير جنگ و يك بار وزير عدليه

و در يك دوره ديگر يعني حدود سي سال بعد: پنج بار به نخست‏وزيري رسيد و ده كابينه معرفي كرد و سه سال فرماندار كل خراسان و سيستان بود و دو دوره يعني چهارم و پنجم به وكالت مجلس شوراي ملي رسيد. وي در سال 1252 شمسي برابر با 1290ق در تهران به دنيا آمد. پدرش ميرزاابراهيم معتمدالسلطنه بود. خاندان وي از دورة كريمخان زند در امور حكومتي دستي بر آتش داشتند. مادرش نيز طاووس خانم دختر ميرزا محمدخان مجدالملك سينکي بود. وي يك برادر تني به نام حسن داشت كه همان وثوق‏الدوله معروف است كه به خالق قرارداد 1919 موسوم شد.

به هر حال با توجه به درباري بودن خاندان وي، ورود او به كارهاي حكومتي چندان دور از انتظار نيست. او در مدت تحصيل زيرنظر دايي خود ميرزاعلي خان امين‏الدوله تربيت يافت. از برجسته‏ترين هنرهاي وي در اين دوره خوشنويسي است كه بعدها همين خوشنويسي و زبان‏داني وي موجب ورود به كارهاي مهم گرديد و حتي فرمان مشروطيت و خط خوش آن يادگاري از قوام‏السلطنه است.  

تا كودتاي سوم حوت وي مصدر امور بسياري بود و در كابينه‏هاي مختلفي حضور داشت و زمان كودتا در خراسان فرمانفرماي آن ايالت مهم بود.

ظهور سيدضياء مصادف با زنداني شدن قوام بود و سرنگوني وي همزمان با طلوع ستاره اقبال قوام‏السلطنه در ايران شد. كل دوره‏هاي صدارت قوام با جار وجنجال و شلوغي و تظاهرات همراه بود و هيچ كدام از كار بركنار شدنهايش بدون جنجال پايان نپذيرفت. سه بار پس از بركناري از صدارت اموالش غارت يا مصادره شد و ميليونها تومان پول به قيمت آن زمان از كفش رفت ولي ظاهراً املاك لشت نشاء آنقدر درآمد داشت كه سريعاً آن را جبران كند.

آخرين نخست‏وزيري قوام، آخرين كار وي نيز بود و به زباني ديگر آخرين اشتباه سياسي قوام‏السلطنه. 26 تير 1331 مجلس به وي راي اعتماد داد و روز 27 تير اعلاميه معروف " كشتيبان را سياستي دگر آمد " از راديو قرائت كرد. حكومت 5 روزه قوام در سي تير همان سال با تظاهرات گسترده مردم و كشت و كشتار زياد سرنگون شد و براي بار سوم و آخر اموال وي توقيف شد. در سال 1334 در حالي كه قوام 82 ساله بود پس از سالها تلاش سياسي پرهياهو در تهران درگذشت.