زنان و جامعه

1- زنان و استقلال وطن

 فاطمه خواهر شيخ شامل از رهبران مذهبي و مبارز ملي ايران در قفقاز بود. هنوز هم آوازه رشادتهاي ايشان، بر زبان مردم آن سامان است. شيخ شامل مبارز در راه استقلال منطقه قفقاز، براي حفظ تماميت ارضي ايران، بعد از مبارزات بسيار به دست ايشان اسير مي‌شود. خواهر وي فاطمه خانم دنباله مبارزات برادر را عليه تزاريسم روسيه ادامه داده و همگام با ديگر زنان مجاهد آن منطقه با سالدات هاي روسيه مي‌جنگد. سرانجام پس از وارد آوردن آسيبهاي بسيار به لشکر دشمن و در هنگام محاصره کشته مي‌شود. در بعضي منابع نقل است که براي آنکه زنده به دست ايشان نيفتد خود را مي‌کشد.

شيخ شامل داغستاني

2- انجمن مخدرات وطن

 از اولين انجمنهاي زنان در ايران بود که بعد از مشروطيت در سال 1328هـ . ق. به کوشش عده‌اي از بانوان فعال اجتماعي و فرهنگي، تشکيل يافت. رئيس انجمن آغابيگم دختر شيخ هادي نجم‌آبادي بود. از ديگر فعالين آن، صديقه دولت‌آبادي خواهر يحيي دولت‌آبادي، دره‌المعالي دختر شمس‌المعالي پزشک ناصرالدين شاه و چند تن ديگر از زناني بودند که در خانواده‌هاي مؤثرين و هواداران انقلاب مشروطه حضور و تربيت يافته بودند.

از اهداف اوليه و کلي انجمن دفاع از استقلال مملکت در مقابل تهديدهاي بيگانگان، ترويج استفاده از کالاهاي ساخت داخل و منسوجات وطني براي پوشاک خانواده بود که به تدريج و با رويکرد جديد و متأثر از آموزه‌هاي غربي از حضور زنان در اجتماع، دفاع از حقوق زنان را هدف عمده تشکيلات خود قرار دادند. از فعاليتهاي انجمن تأسيس مدرسه براي دختران و تربيت ايشان بود که از محل کمکهاي خيريه‌اي اداره مي‌شد و نيز تأسيس مراکزي براي کمک به آموزش بهداشت در خانواده از افکاري بود که چندان به عرصه ظهور نرسيد. انجمن براي تحريم استفاده از کالاهاي خارجي نيز تبليغ مي‌نمود. انجمن مخدرات وطن به مانند ديگر انجمنهاي زمان خود که به شکلي منفعل از تأثرات اجتماعي به وجود آمده بودند، با رويکردي متجددانه و در واقع غرب‌گرايانه که در درخواستهاي خود ابراز مي‌نمودند، از جامعه سنتي تأثيرگذار فاصله گرفت و بدون آنکه منشأ اثر چنداني در اجتماع عمومي شود، در محاق تعطيل فرو رفت.

3- زنان در متون مشروطه

عده‌اي معتقدند که در برخي از متون مشروطه (که به بازخواني رهاوردها و فرايندهاي انقلاب مشروطه مي‌پردازد) بر مسئله « رفع حجاب» صحه گذاشته‌اند، ولي با دقت در همان متون و با درنظر گرفتن خواستهاي همه متفکران و موجدان انقلاب مشروطيت، به خوبي روشن مي شود که اين نکته نه تنها لحاظ نشده بلکه گاه در جواب بعضي نفوذکنندگان به آرمانها و دستاوردهاي مشروطه، به حفظ حجاب و حرمت وجود اين رکن تأکيد و تصريح بسيار شده است. در کتاب تنبيه‌الامه و تنزيه‌المله نائيني که به عنوان مانيفست حرکت مشروطه‌خواهي از آن ياد مي‌شود در اين باره چنين مي‌خوانيم : « حتي بي حجاب بيرون آمدن زنان و نحو ذلک از آنچه به داستان استبداد و مشروطيت دولت از بحر اخضر بي ربط‌تر است (و مسيحيان به واسطه منع مذهبي نداشتن از آنچه دولتشان مثل روس مستبده باشد يا مثل فرانسه و انگليس شورويه، علي اي حال در ارتکابش بلامانعند) از لوازم و مقتضيات اين حريت مظلومه مغضوبه شمردند» آقا حسين نائيني در جاي ديگر و نيز در دفاع از حضور علماء در مشروطه و آراء ايشان چنين مطرح مي‌کند : « اين همه جانبازي عقلا و دانايان و غيرتمندان مملکت به طبقاتهم من‌العلماء والاخيار و التجار و غيرهم در استعاذ حريت و مساوات براي فرستادن نواميس خود بي حجاب به بازار و مواصلت با يهود و نصاري و تسويه فيمابين امثال بالغ و نابالغ و نحو ذلک در تکاليف و بي مانعي فقه و مبدعين در اجهار به منکرات و اشاعه کفريات و اشباه ذلک نخواهد بود و رؤسا و پيشوايان مذهب هم جز به آنچه حفظ بيضه اسلام و حراست مملکت اسلاميه بر آن متوقف باشد چنين احکام اکيده و تصريح با آنکه مخالفت به منزله محاربه با امام زمان ارواحنا فداه است نخواهند فرمود.» 

 دیگر مطالب خواندنی این شماره

 بناهاي تاريخي : بقعه بي بي شهربانو  

 زنان فاضل: بنت المشار

 زنان هنرمند: ام سلمه خانم

کتاب: خيرات حسان