دیگر مطالب خواندنی این شماره

 زنان هنرمند

پروين اعتصامي

 پروين اعتصامي فرزند ميرزا يوسف آشتياني (اعتصام دختر اعتصام الملک). در 25 اسفند 1285 ه.ش در تبريز به دنيا آمد.

ميرزا يوسف خان اعتصام الملک، خود از رجال اهل ادب و فرهنگ بود که بعد از تحصيل علم و ادب به چاپ و نشر آثار فرهنگي همت گماشت. وي در 1318 ه.ق، کتاب تحرير المرأة (آزادي زنان) تأليف قاسم امين مصري را که درباره حقوق و آزادي زنان بود به فارسي ترجمه و به نام تربيت نسوان در تبريز چاپ کرد. پروين اعتصامي با طبعي لطيف در محضر پدرش با عوالم ادب و فرهنگ آشنايي پيدا کرد.

وي ازدواجي ناموفق داشت که بعد از جدايي از همسرش که با روحيات و عواطف او بيگانه بود به چاپ ديوان اشعارش همت گماشت. ملک الشعرا بهار بر آن مقدمه اي ستايش آميز از شعر او نوشته است. منتقدان و ستايشگران شعر او علاوه بر محمد قزويني، علي اکبر دهخدا، سعيد نفيسي، لطفعلي صورتگر و بسياري از بزرگان اهل ادب هستند.

اشعار پروين شامل گونه هاي مختلف، قصيده، مثنوي و قطعات است. وي در اين قالب ها گاه به بيان احساسات خود مي پردازد و از زبان همه چيز سخن مي گويد. او در قطعات خود مهر مادري و احساسات لطيف خود را از زبان مادران فقير، بيچارگان، طيور، چشم، مژگان، دام و دانه، مور و مار، سوزن و پيرهن، ديگ و تاوه، خاک و باد، مرغ و ماهي، صياد و مرغ، شبنم، ابر و باران، کرباس و الماس، کوه و کاه و ... بيان مي کند. او در تمامي آيات خداوندي و جلوه هاي هستي روحي مي بيند که درکي از عالم هستي و اطراف خود دارد.

گاه او در مقام يک اندرزگو و مرشدي که مريدان را پيام مي دهد، به نصيحتي توأم با فهم و درک معنا مي پردازد و مي گويد:

مي جوي گرچه عزم تو ز انديشه برتر است

مي پوي گر چه راه  تو در  کام اژدهاست

بيشتر قطعات ديوان به طرز سؤال و جواب است و يا مناظره.

او حساسيت هاي اجتماعي خود را در لا به لاي اين اشعار به وضوح نشان داده و به انتقاد از اوضاع مي پردازد، حتي به شاه نيز نصيحت کرده و او را براي بي توجهي ها و بي عدالتي هاي وي و اطرافيانش نکوهش کرده. اشعار گنج ايمن و نامه به نوشيروان از اين دسته است.

براي نشان دادن درک اجتماعي او مناظره مشهور مست و هشيار را مي آوريم که در آن علاوه بر نشان دادن استادي او در پيدا کردن لغات و معاني آنها رواني شعر، روح انتقادي يک شاعر حساس نيز به خوبي نمايان است.

محتسب مستي به ره ديد و گريبانش گرفت

مست گفت اي دوست اين پيراهن است افسار نيست

گفت مستي زان سبب افتان و خيزان مي روي

گفت جرم راه رفتن نيست ره هموار نيست

گفت مي بايد ترا تا خانه قاضي برم

گفت رو صبح آي قاضي نيمه شب بيدار نيست

گفت نزديک است والي را سراي آنجا شويم

گفت والي از کجا در خانه خمار نيست

گفت تا داروغه را گوييم در مسجد بخواب

گفت مسجد خوابگاه مردم بدکار نيست

گفت ديناري بده پنهان و خود را وارهان

گفت کار شرع کار درهم و دينار نيست

گفت از بهر غرامت جامه ات بيرون کنم

گفت پوسيدست جز نقشي ز پود و تار نيست

گفت آگه نيستي کز سر در افتادت کلاه

گفت در سر عقل بايد بي کلاهي عار نيست

گفت مي بسيارخوردي زان چنين بي خود شدي

گفت اي بيهوده گو حرف کم و بسيار نيست

گفت بايد حد زند هشيار مردم مست را

گفت هشياري بيار اينجا کسي هشيار نيست

 دیگر مطالب خواندنی این شماره

  زنان و جامعه: زنان در انقلاب مشروطه، و انيس الدوله

  زنان فاضل: ربابه صالحي و آسيه خانم

  بناهاي تاريخي : مدرسه چهار باغ (مدرسه مادر شاه) 

  کتاب: زنان ايراني و راه و رسم زندگي آنان