مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران IICHS

سکينه کريمي

Karimi@www.iichs.org

سيد جواد امامي معروف به "ظهيرالاسلام" فرزند مير سيد زين‌العابدين (امام جمعه تهران) و احترام‌السلطنه (دختر سوم ناصرالدين شاه) در سال 1300 هجري قمري (1263 ش) تولد يافت. از پنج سالگي به کسوت روحانيت در آمد و پس از انجام تحصيلات مقدماتي به تحصيل علوم اسلامي و فقه و اصول پرداخت. ¹

[1- 49- 124ط]

او دانش آموخته محضر اساتيدي مانند حاج سيد محسن عراقي، شيخ مهدي اشتهاردي، آقا سيد علي نجفي و شيخ عبدالعلي همداني بود.

امامي پس از درگذشت پدرش در ذيقعده 1321 قمري به لقب "ظهيرالاسلام" ملقب گرديد. پس از فوت مظفرالدين شاه و روي کار آمدن محمدعلي شاه و دشمني قاجار با مشروطه خواهان، به شيخ فضل‌الله نوري گرويد و ضمن حرام دانستن مجلس شوراي ملي به صف مخالفين مشروطه پيوست و خواهان مشروطه مشروعه گرديد.

در سال 1323 قمري با دختر مظفرالدين شاه ازدواج نمود. در سال1324 قمري براي اولين بار به نايب‌التوليگي مدرسه عالي سپهسالار منصوب شد ولي انتصاب وي مخالفت عده‌اي از طلاب را ايجاد کرد و مخالفان وي از حاج ميرزا ابوطالب استفتاء نمودند که آيا وي جزو علماي روحاني است يا جزو اعيان و اشراف که حاج ميرزا ابوطالب در جواب نوشت: " اگر سيد جواد درس بخواند طلبه است" . وي دوبار هم نايب التوليه آستان قدس رضوي شد.

در 4 مرداد 1329 قمري (1290 ش) با روي کارآمدن دولت صمصام‌السلطنه بختياري، حکومت نظامي در تهران برقرار شد و به دستور دولت طرفداران محمدعلي شاه از جمله جواد امامي به همراه مجدالدوله و امين‌الدوله دستگير و زنداني شدند.

در سال 1297 شمسي که احمد قوام‌السلطنه به حکومت خراسان منصوب گرديد با سيد جواد امامي که در آن زمان نايب‌‌التوليه آستان قدس ر ضوي بود، دچار مشکل شد و سرانجام سيد جواد عليه وي با کلنل محمدتقي خان پسيان متحد شد. ²

در 20 خرداد 1300 شمسي سيد جواد ظهيرالاسلام به حکم احمد شاه از نيابت آستان قدس رضوي برکنار و به تهران احضار شد. در اين هنگام قوام‌السلطنه براي دستگيري وي اقدام نمود ولي ظهيرالاسلام با کمک نيروي ژاندارم خراسان موفق به فرار شد و چندي مخفي بود تا اينکه به تهران رفت و با احمد شاه ملاقات نمود.

در 25 مهر ماه 1300 خورشيدي او به همراه ضياء‌السلطان، ميرزا احمد خان برادر سالار فاتح و مشارالملک به جرم شرکت در توطئه عليه قوام‌السلطنه نخست وزير و سردار سپه وزير جنپ به همراه 120نفر ديگر که آنان نيز عضو کميته ترور بودند بازداشت و محبوس شد. سرانجام با شفاعت احمد شاه خلاصي يافت و تدريجا خود را به سردار سپه نزديک کرد و جزء محارمين او درآمد. در ابتداي حکومت رضا خان چند ماموريت سياسي و روحاني به او داده شد و با سران بعضي از کشورهاي اسلامي ملاقات و مذاکره کرد.

او در آذر ماه 1306 شمسي در اعتراض به اجراي نظام وظيفه اجباري به همراه عده بسياري از علما به رهبري حاج آقا نورالله فشارکي و سيدالعراقين به قم مهاجرت کردند. به دنبال اين حرکت از سوي دولت عده‌‌اي براي مذاکره با رهبران اين جريان مامور شدند.

در سال 1326 شمسي به دنبال از سرگيري روابط ايران و عربستان سيد جواد امامي از سوي محمدرضا پهلوي به عنوان مامور فوق‌العاده سياسي و اميرالحاج به عربستان اعزام شد. ³

جواد امامي در سال 1335 به دليل غصب اراضي دولتي تحت تعقيب دادگستري قرار گرفت و به همين دليل از نمايندگي مجلس استعفا داد تا سلب مصونيت نمايندگي وي از بين برود. او خود به دادگستري مراجعه نمود و تقاضاي رسيدگي به اتهامش را رد کرد. ⁴

مشاغل مهم وي: نايب التوليه مدرسه عالي سپهسالار (1284، 1294، 1302، 1325، 1334)، نايب‌التوليه آستان قدس رضوي (1294، 1298 ش)⁵، سناتور انتصابي تهران در دوره اول مجلس سنا (1328). ⁶

سيد جواد امامي در فرورين 1344 در سن 84 سالگي در تهران درگذشت و در مقبره "ميرزا ابوالقاسم امام جمعه" جدش معروف به "سر قبر آقا" واقع در جنوب شهر تهران به خاک سپرده شد.

[1754- 1ع]

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. باقر عاقلي، شرح حال رجال نظامي و سياسي معاصر ايران، ج 1، (تهران: نشر گفتار؛ نشر علم، 1380)، ص 179 .

2. مهدي بامداد، شرح حال رجال ايران، ج1، (تهران: زوار ،۱۳۵۷)، ص 75 .

3. سالنامه دنيا، سال 18، ‎1341، ص47 .

4. محمدعلي سفري، قلم وسياست، (تهران: نامک ،۱۳۷۳)، ص 246 .

5. محمدعلي سفري، ص 75 .

6. عطاءالله فرهنگ قهرماني، اسامي نمايندگان مجلس از آغاز مشروطيت تا دوره ‎۲۴قانونگذاري، (بي جا: بي نا،۲۵۳۶)، ص 334 .