بناهاي تاريخي

امامزاده سيد ناصرالدين 

آسيه آل­احمد

بقعه سيد ناصرالدين مشهور به سيد نصرالدين در خيابان خيام تهران بين ميدان محمديه (اعدام) و چهارراه گلوبندک واقع شده است.

اين بنا يکي از قديمي‌ترين امامزاده‌هاي تهران محسوب مي‌شود. کتيبه‌اي چوبي به خط ثلث برجسته که بر بالاي پنجره پشت ضريح قرار گرفته تاريخ 993ه ق بر روي آن حک شده است که مشخصاً تاريخ صفويه مي‌باشد. ساخت اين بنا اگر قبل از اين تاريخ نباشد قطعاً مربوط به اوايل صفويه هست. آثار نجاري پنجره و صندوق، کار استاد قطب‌الدين ابن سيف طرشتي است. ¹

اين بنا در دوره قاجار بنابه دستور منيرالسلطنه همسر ناصرالدين شاه (مادر کامران ميرزا نايب‌السلطنه) در سال 1310-1311 ه ق از مال مرحوم برادرش محمدابراهيم خان وزير نظام مرمت شد و ناظر آن غلامرضاخان سرهنگ بود. ²

مسجد و ضريح نقره، مدرسه و گنبد از آثار بانو منيرالسلطنه مي‌باشد. کتيبه‌هاي رواق و آينه‌کاريهاي اين بنا توسط ميرزا مهدي شيرازي در سال 1311ه ق ساخته شده. از بقاياي اين اثر در حال حاضر ايوان جلو بقعه با کاشيکاريهاي عالي و همچنين سر در صحن با چند طاق‌نما و کاشيکاري نفيس در سمت شرقي خيابان خيام و کوچه مجاور آن مي‌باشد. ³

بر روي ديوار ايوان کتيبه‌اي قرار دارد که اين شعر بر روي آن نوشته شده است:

نير عصمت که قصر سلطنت زو شد منير

لوحش الله ساخت اين محکم اساس دلپذير

کرد برپا اين بنا در عهد شاه دادگر

ناصرالدين شاه عادل شهريار شهرگير

مدرس ادريس باشد يا دبستان کمال

يا پرستشگاه حق يا معدن خير کثير

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

منت ايزد را به پايان برد اين فرخ مقام

هاجرآسا خواهر نيکوي آن دانا وزير

درج يکتا گوهر شاهي و جفت شهريار

کش بود فرزند فرزانه اميران را امير

کامران شاه جوان بخت آنکه اندر رزم و بزم

تيغ او باشد شرافشان دست او ابر مطير

بود چون ماه نوي کرد اين همايون جا به وي

پرتو راي منيرالسلطنه بدري منير

هر که ديد اين مدرس و اين مسجد و محراب گفت

بخش يارب بانيش را جنت و حور و حرير

خواست تا تاريخ اتمامش کند پيدا سروش

انما تمت بنصرالله گذشتش بر ضمير ⁴

مدرسه مجاور امامزاده که به منيريه معروف بود از ساخته‌هاي اين بانو است. زمين اين مدرسه قبرستاني متروک در  کنار امامزاده بود که با گرفتن اجازه از ميرزا محمدحسن آشتياني ساخته و به صورت مدرسه درآمد. منيرالسلطنه، تيمچه مجمع‌الصنايع و املاکي در مازندران و تهران را وقف اين مدرسه قرار داده است. اين مدرسه داراي 31 حجره کتابخانه و يک مدرس بود. در دهه عاشورا در اين مکان منيرالسلطنه مراسم روضه‌خواني داشت و خود نيز در آن شرکت مي‌کرد. ولي اين مدرسه در زمان رضاشاه به علت ساختن خيابان خيام از بين رفته است. ⁵

گنبد امامزاده سيد نصرالدين

سردر اصلي

نمونه‌اي از اشعار بر روي کتيبه‌ها

اشعار مربوط به منيرالسلطنه

اين اشعار در ايوان ورودي قرار دارد

نمونه کاشيکاري

کاشيکاريهاي يکي از رواقها

نمونه‌اي از کاشي داخل ضريح

نام هنرمند کاشيکار

قسمتي از ضريح

آينه‌کاريهاي سقف ضريح

_______________________________