معرفي کتاب

خاطرات مونس‌الدوله

آسيه آل احمد

کتاب مورد نظر در اين شماره خاطرات مونس‌الدوله؛ نديمه حرمسراي ناصرالدين شاه به کوشش سيروس سعدونديان است که توسط انتشارات زرين تهران درسال 1380 به چاپ رسيده است. علت تأليف کتاب، سلسله مقالاتي است که در سال 1345 در مجله زن روز مخصوص زندگي زنان منتشر مي‌شد و مونس‌الدوله را که از نديمه‌هاي حرمسراي ناصرالدين شاه است بر آن داشت تا خاطرات خود را بنويسد و در همان مجله در چندين شماره به چاپ برساند. آقاي سعدونديان در مقدمه کتاب اين خاطرات را بي بديل مي‌خواند چرا که شامل وضعيت زنان تا عصر مشروطيت است گرچه قسمتهاي انتهايي آن کمتر تازه بوده و در اکثر موارد تکرار گفته‌هاي پيشين است. همچنين به مناسبت زمانه درج و انتشار اين خاطرات پاره‌اي شعارهاي باب طبع روز، خاصه در مذمت وضعيت زنان در سنوات پيشين، يا توسط نويسنده و يا گردانندگان آن جريده، در جاي جاي اثر افزوده گشته که در نگاه نخست نيز اين شعارها الصاقي مي‌نمايد. ¹

کتاب شامل چهل و يک فصل است. مونس‌الدوله شيرين، دلنشين و ساده روايت خود را آغاز مي‌کند: «حالا ‍[1345ش] نود و پنج ـ شش سال دارم؛ تا صد سال چند سالي کسري دارم که آن هم چيز قابلي نيست. در عوض، خيلي حرفها از مادرم و مادربزرگم شنيده‌ام که اگر نقل بکنم، از صدوبيست سال هم جلوتر مي‌رود ... من شب پانزدهم ربيع‌الاول 1288هـ ق به دنيا آمدم.» ² خاطرات او از زندگي شخصي‌اش نيست بلکه بيشتر شامل وقايع اندرونيها و باورهاي زمانه‌اش و در حين روايت زمانه به شرح حال خود که از خانواده اشرافي است نيز مي­پردازد. خاطرات او دربرگيرنده سطح تفکر (خواسته‌ها، سلايق و علايق) اوضاع اجتماعي و فرهنگي زنان آن عصر در اکثر طبقات جامعه است.

او در اين خاطرات تقريبا تمام زنان اقشار مختلف جامعه را با نوع فعاليت و جايگاهشان، القاب و اصطلاحات مربوط به ايشان را با ذکر يک يا چند نمونه از معروفترين آنها مثال مي‌آورد. مباحثي که در اين کتاب به آن پرداخته مي‌شود عبارتند از آرايش زنان، ازدواج، آداب مراسم خاص مانند تولد، زايمان، تعزيه، شيوه‌هاي سفر، خرافات، مراسم ماه رمضان و... .  

____________________________

1. خاطرات مونس‌الدوله نديمه حرمسراي ناصرالدين شاه، به کوشش سيروس سعدونديان، تهران، زرين، 1380، ص4.

2. همان، ص 5.