مظفر شاهدي

کودتايي که با پشتيباني بلاترديد انگليسيان در سوم اسفند 1299 در ايران به وقوع پيوست، در روندي تدريجي، ولي مداوم موجبات و مقدمات پايان کار قاجارها را فراهم آورد. با قدرتيابي و صعود رضاخان سردارسپه و عامل نظامي کودتا بر پست نخست وزيري که با ايجاد رعب و خفقان مضاعفي نيز توأم بود، آگاهان به امور در همان زمان حيات سياسي قاجارها را پايان يافته تلقي کردند. مجلس پنجم شوراي ملي نيز به رغم حضور اقليتي مستقل تحت کنترل رضاخان قرار گرفت و به ويژه شهرباني مخوف او اکثريت نمايندگان مجلس را به حمايت از رضاخان وادار ساخت و بدين ترتيب نمايندگان راه يافته به مجلس عمدتا بر اثر تهديد و تطميع آماده شدند تا با تصويب قانوني انقراض سلسله قاجاريه، صعود رضاخان به سلطنت را اعلام کنند. اين فرصت بدفرجام در روز 9 آبان 1304 روي داد و ماده واحده اي با رأي موافق 80 نماينده (از 85 نماينده حاضر در جلسه) و با کارگرداني افرادي چون سيدمحمد تدين نايب رئيس موقت مجلس تصويب شد: "ماده واحده- مجلس شوراي ملي. به نام سعادت ملت انقراض سلطنت قاجاريه را اعلام نموده و حکومت موقتي را در حدود قانون اساسي و قوانين موضوعه مملکتي به شخص آقا رضاخان پهلوي واگذار مي نمايد. تعيين تکليف حکومت قطعي موکول به نظر مجلس مؤسسان است که براي تغيير مواد 36-37-38-40 متمم قانون اساسي تشکيل مي شود."

پس از تصويب ماده واحده سيد محمد تدين با گروهي ديگر از نمايندگان چاپلوسانه به حضور رضاخان رسيدند و به او تبريک گفتند و رضاشاه نيز ضمن ابراز امتنان و خوشوقتي طي بخشنامه اي موضوع انقراض قاجاريه صعودش به رياست حکومت را که مقدمه سلطنتش بود، به اطلاع عموم مردم رسانيده، به دستور او محمدحسن ميرزا وليعهد بلافاصله از کشور اخراج گرديد.

مأخذ:

حسين مکي. تاريخ بيست ساله ايران: انقراض قاجاريه و تشکيل سلسله ديکتاتوري پهلوي، جلد سوم، چاپ دوم، تهران، اميرکبير، 1357