جواهرات شازده

جلال فرهمند

farahmand@www.iichs.org

      شمس پهلوي  اولين فرزند رضاخان از دومين همسرش يعني تاج‏الملوك است. رضاشاه علاقه‏اي خاص به وي داشت و بين وي و اشرف تفاوت قائل مي‏شد چنانكه بارها اشرف بدين موضوع اشاره كرده است. وي برخلاف خواهرش به مسائل سياسي چندان توجهي نشان نمي‏داد و دخالتي نمي‏كرد ولي همچون ديگر افراد   خاندان سلطنتي براي كسب وجه و به اصطلاح  پرستيژ اجتماعي رياست برخي از سازمانهاي خيريه و امدادرساني ازجمله شيروخورشيد سرخ ايران را برعهده گرفت.

ضيافتي در منزل شمس پهلوی

زندگي وي مانند ساير افراد خاندان پهلوي پرفراز و نشيب است. در دوره حكومت پدر، قدرت قاهره رضاشاه مانع از زندگي آزاد آنان بود و روند بي چون و چرايي را بايد طي مي‏كردند كه هيچ كدام از فرزندان وي و ازجمله شمس جرأت تخطي كردن از آن را نداشتند. ولي هنگامي كه رضاخان به تبعيدگاه فرستاده شد اوضاع به كلي تغيير كرد. آزاديهاي فردي فرزندانش بيشتر شد و زندگي خصوصي و اجتماعي اعضاء خاندان دچار تغييرات عمده‏اي گرديد. شمس نيز مستثني از آن نبود و اولين حركت در زندگي خصوصي خود را با طلاق دادن شوهر تحميلي‏اش فريدون جم آغاز كرد و با شخص مورد علاقه‏اش يعني مهرداد پهلبد ازدواج نمود. ارثي نيز كه از پدر به دست آورده بود زندگي اقتصادي وي را دچار تحول نمود.

مراسم ازدواج شهرآزاد پهلبد با هاوارد باریس از چپ: فرح پهلوی,محمد رضا پهلوی,تاج الملوک,شمس پهلوی,هاوارد باریس,عبدالرضا پهلوی,شهرآزاد پهلبد

     هرچند دهه اول پس از مرگ پدر دوران چندان شيريني براي شمس نبود و مسائل سياسي و جو پرالتهاب ايران مانعي براي زندگي تجملاتي او فراهم مي‏كرد ولي كودتاي 28 مرداد 32 هرگونه مانعي را از پيش روي شمس و بالكل همه خاندان برداشت. هرچه شاه برادران و خواهرانش را از دخالت در امور سياسي برحذر مي‏داشت، دست آنان را در فعاليتهاي اقتصادي بازگذاشته بود و طبعاً با توجه به نفوذي كه آنان داشتند فساد اقتصادي شديدي بين آنان رواج پيدا كرد و همه خاندان از اين خوان نعمت برخوردار شدند.

شمس پهلوی

      شمس با داشتن املاك وسيع در غرب تهران و مهرشهر كرج بالقوه صاحب ثروتي عظيم در كشور بود. عمده سرمايه اوليه خود را با فروش قطعاتي از همين زمينها به دست آورد و با شراكت با صاحبان سرمايه هر روز بر ثروت خود مي‏افزود. از جمله اين شركاء حبيب ثابت سرمايه‏دار معروف بود. حتي سفارت امريكا در تهران به اين فعاليتهاي اقتصادي علاقه نشان داده و در گزارشهاي خود به مقامات وزارت خارجه گوشه‏هايي از آن را نشان مي‏دادند چنانكه در سندي از سفارت امريكا درباره شمس پهلوي چنين آمده است:

      شمس خواهر بزرگ شاه است. شهرت او بهتر از وجهة اشرف است ولي از نظر سياسي با اهميت نمي‏باشد... مانند ديگر اعضاي خاندان سلطنتي داراي منافع تجاري بسياري است. شمس سالها سرمايه لازم را براي يكي از برجسته‏ترين بازرگانان تهراني يعني حبيب ثابت تأمين مي‏كرد. مهمترين پروژه وي يك شهرك نمونه در غرب تهران است و در آنجا وي مشغول ساختن يك كاخ مي‏باشد و چند شركت ساختماني كه او در آنها سهامدار است.

    علاوه بر زمينداري وي در شركتهاي متعددي سرمايه‏گذاري كرد كه تعدادي از آنها عبارتند از: تصفيه شكر اهواز، لبنيات پاك، قند دزفول، باغداري گل چشمه، سازمان زراعي مهرشهر، سردخانه‏هاي مختلف، شركت مهرساختمان، شركت آلوم پارس و...

      درآمدهاي ناشي از اين شركتها زمينه لازم براي ولخرجيهاي فراوان را براي شمس كه علاقه‏مندي خاص به تجمل را داشت فراهم مي‏كرد. در اين شماره بهارستان به گوشه‏اي از زندگي اقتصادي شمس اشاره مي‏كنيم و آن حق بيمه‏اي است كه شركت J.H. MINET در اواخر سال 1354 از بيمه كردن جواهرات شمس مطالبه كرده است. سند را با هم مي‏خوانيم:

تاريخ : سي‏ام ژانويه 1976               J.H. MINET & Co

شماره:                 3719 FC.                MARINE DIVISION

 والاحضرت شاهدخت شمس پهلوي، تهران

 والاحضرت شاهدخت شمس پهلوي، تهران

پيرو دستورات شما، موارد ذيل را به انجام رسانده‏ايم:

مدت بيمه: دوازده ماه از پانزدهم ژانويه 1976

اشياء بيمه شده: جواهرات مندرج در ضميمه

بيمه‏كننده: شركت بيمه لويدز

مبلغ بيمه : 000/570/6 دلار امريكا توافق شد

     پوشش اين بيمه در سراسر جهان، خبر از زيان يا زيانهايي كه در ايران پيش مي‏آيد، يعني از زمان ورود هواپيما به ايران يا خروج آن از ايران، و به صورت زميني از زمان ترك گمرك در مرز، يا با كشتي از زمان داخل شدن يا ترك كشتي، و همچنين غير از شوروي، هلند، مجارستان، چكسلواكي، روماني، بلغارستان، يوگسلاوي، آلمان (محدودة روسيه) و آلباني است. همه خطرات از قبيل اعتصابات، شورشها، اغتشاش و خطر از جانب بدخواهان بيمه مي‏شوند اين بيمه‏نامه فقط منافع بيمه‏شونده را به هنگام جابجايي و عبور و مرور مي‏پوشاند و زماني كه در دسترس يا ديدرس فرد بيمه شده و يا خانواده ايشان، يا مستخدمين دائم ايشان باشد. همچنين هنگامي كه از طريق پست سفارشي يا پست ديپلماتيك (سياسي) حمل مي‏شود.

     اين بيمه‏نامه شامل گم شدن جواهرات از اتاقهاي خالي هتل (اتاقهايي كه درآن حضور ندارند) مي‏شود. به علاوه بيمه‏شونده موافقت مي‏كند كه هنگامي كه از موارد بيمه‏شده ]جواهرات[ استفاده نمي‏كند، در يك گاوصندوق خصوصي نگهداري نمايد. به علاوه متعهد مي‏شود كه موارد بيمه‏شده هرگز در مكانهاي ذكر شده در بيمه‏نامه رها نشوند، مگر آنكه اقلام بيمه شده در يك گاو صندوق نگهداري شوند. به هنگام دعوي تحت اين بيمه نامه و آيين‏نامه ذيل، اگر موارد ظرف 6 ماه پيدا شوند، بيمه شده حق دارد قلم يا اقلام را معادل بهايي كه از بيمه‏گران دريافت نموده است، مجدداً ابتياع نمايد. اگر قلم يا اقلام آسيب ببينند و يا از بين بروند بيمه شده اختيار دارد به قيمت پيشنهادي شخص ثالث كه از سوي بيمه‏گر و بيمه شده مورد قبول است، آن را خريداري نمايد.

     حق بيمه به نرخ هفت هزار بر ارزش كل جدول محاسبه شده است. چنين استنباط مي‏شود كه اين حق بيمه، بيمه شده را براي حداكثر 120 روز در خارج از كشور طي دورة بيمه نامه، چه متوالي باشد يا نه، تحت پوشش قرار مي‏دهد.

از طرف جي. اچ مينت و شركاء

قرارداد حق بيمه به مبلغ 990/45 دلار آمريكا

حق بيمه قابل پرداخت به حساب جي. اچ. مينت به شماره  0071.253 به آدرس نشنال وست مينستر بانك شعبه ماوراء بحار، 53، ترديندل استريت، لندن.

ليست جواهرات والاحضرت شاهدخت شمس پهلوي