پروانه بابايي

دارالفنون نام مدرسه‌اي است که به ابتکار اميرکبير صدراعظم ناصرالدين شاه در سال 1268هجري قمري افتتاح شد. اين ساختمان داراي 50 اتاق بود. اميرکبير به دنبال سفرهايي که به اروپا داشت متوجه نياز ايران به توسعه علوم و فنون شد و تصميم به تأسيس مدرسه‌اي بالاتر از سطح مدارس ابتدايي و متوسطه گرديد. وي پس از جلب موافقت ناصرالدين شاه محل مدرسه را تعيين کرد و مأموريت ساخت آن را به ميرزا رضا مهندس‌باشي محول نمود. پس از اتمام مدرسه او به فکر استخدام معلمان خارجي از کشورهايي چون فرانسه، آلمان و اتريش افتاد که در نهايت اتريش را مناسب‌تر دانست. اميرکبير ماموريت استخدام معلمان اتريشي را به مسيو جان داوود مترجم واگذار نمود، که متاسفانه اين معلمان وقتي وارد ايران شدند که اميرکبير خلع شده بود.

سن دانش‌آموزان پذيرفته شده بين 14 تا 16 سال بود. دوره مدرسه ابتدا هفت ساله بود که بعدها به چهار سال تغيير پيدا کرد. از رشته‌هاي موجود در مدرسه مي‌توان به تاريخ، جغرافي، نقشه کشي، ساختمان، رياضيات و ... اشاره نمود. هزينه‌هاي مدرسه به دليل حاکم بودن افکار نظامي از بودجه نظامي تامين مي‌شد که در سالهاي نخست به دانش‌آموزان مقرري پرداخت مي‌گرديد.

مي‌توان گفت از ابتداي سلطنت آغامحمد خان تا زمان سلطنت ناصرالدين شاه از براي اصلاح خرابيهاي وطن ستم کشيده دو نفر رجل قابل، ظهور کردند که يکي از آنها ميرزاتقي خان اميرکبير بود که افسوس از صحنه مبارزه بيرون و عزل گرديد.

محل دارالفنون مجاور کاخ سلطنتي و در مکاني که سربازان در آن آموزش نظامي مي ديدند تاسيس شد و نقشه آن را ميرزا رضاخان مهندس تبريزي داد و محمدتقي معمار آن را احداث کرد که البته 80 سال بعد عمارت مذکور به دستور اعتمادالدوله تخريب و بناي جديدي با نقشه مهندس روسي تاسيس شد.

دارالفنون اولين دانشگاه ايراني بود که در آن رشته‌هاي مختلفي چون آموزش پياده نظام، سواره نظام، پزشکي، جراحي، داروسازي و ... تدريس مي‌شد. زبان خارجي مدرسه ابتدا فرانسه بود و آئين‌نامه مدرسه بعد از انقلاب مشروطه تدوين شد.

دارالفنون اولين دانشگاه يک قرن و نيم اخير است که داراي هفت دانشکده بود و دروه تحصيل در آن هفت ساله بود. اين دانشکده‌ها عبارت بودند از : 1. دانشکده ادبيات 2. دانشکده مهندسي و رياضي 3. دانشکد طب و داروسازي 4. دانشکده معدن شناسي 5. دانشکده نظام و موزيک (پياده و توپخانه)  6. دانشکده نظامي 7. دانشکده هنرهاي زيبا.

از فارغ‌التحصيلان مدرسه مي‌توان به محمدحسن خان صنيع‌الدوله (اعتمادالسلطنه، احتشام‌السلطنه، ميرزا جهانگير خان صوراسرافيل و ... اشاره نمود که بسياري از آنها در جنبش مشروطه نقش داشتند.

از معلمين خارجي مدرسه نيز مي‌توان به زاني، پولاک، نمير، گومنز و ... اشاره نمود. بودجه مدرسه توسط وزارت معارف، اوقاف و صنايع مستظرفه تعيين مي‌شد.

مدرسه دارالفنون از مراکز تلقيح واکسن آبله مجاني بود. از روساي مدرسه درالفنون مي‌توان به محمدخان ميرپنجه اشاره نمود. به معلمين مدرسه بر اساس خدماتشان نشان اعطا مي‌شد. هيات وزرا به شکايات واصله از معلمين ايراني و خارجي اعم از ميزان حقوق دريافتي و ... رسيدگي مي‌کرد.

از اقداماتي که در قدرداني از خدمات اميرکبير صورت پذيرفت مي‌توان به تلاشهاي ابراهيم حکيمي در جمع‌آوري کمکهاي نقدي جهت نصب مجسمه اميرکبير در مدرسه دارالفنون اشاره نمود.