شماره شش


   

ابيانه

مختار حديدي 

ده ابيانه، كاشان


    در 40 كيلومتري شمال غربي نطنز از استان كاشان در دامنه كوه كركس روستايي بس كهن واقع است به نام ابيانه. اين روستا را به اعتبار آثار و بناهاي تاريخي پرتنوعش بايد از زمرة استثنايي ‏ترين روستاهاي ايران به شمار آورد. شكوه معماري بومي و سرشار از زيبايي اين روستا، آن را در شمار نمونه‏ هاي كم نظير ديدني‏هاي جهان درآورده است.
 ابيانه نقطه ‏اي خوش منظره و خوش آب و هوا و داراي موقعيت طبيعي مساعدي است. در دورة صفويه هنگامي كه شاهان صفوي براي ييلاق به نطنز مي‏رفتند بسياري از نزديكان آنها و درباريان ترجيح مي‏دادند در ابيانه اقامت كنند.

 

   شمار خانه ‏هاي ابيانه در سرشماري سال 1361 برابر با 500 واحد برآورد شده؛ اين خانه‏ ها تماماً بر روي دامنه پرشيبي در شمال رودخانه برزرود بنا شده است به صورتي كه پشت بام مسطح خانه‏ هاي پايين دست، حياط خانه‏ هاي بالادست را به وجود آورده است و هيچ ديواري هم آنها را محصور نمي‏سازد. در نتيجه، ابيانه در وهلة اول روستايي چند طبقه به نظر مي‏آيد كه در بعضي موارد تا چهار طبقة آن را مي‏ توان مشاهده كرد. اتاقهاي ابيانه به پنجره‏هاي چوبي ارس مانند مجهزند و اغلب داراي ايوانها و طارميهاي چوبي پيش آمدة مشرف بر كوچه ‏هاي تنگ و تاريك‏اند كه خود به صورت مناظر جالبي درآمده‏اند. نماي خارجي ديوارهاي خانه‏ هاي ابيانه با خاك سرخي كه معدن آن در مجاورت روستاست پوشيده شده است.

     از آنجا كه در دامنه ‏هاي شيبدار ابيانه فضاي كافي براي ساختن خانه‏ هاي موردنياز وجود ندارد در اين روستا چنين رسم شده است كه هر خانواده انبار غار مانندي در تپه‏هاي يك كيلومتري روستا، در كنار جاده و نرسيده به ابيانه ايجاد نمايد. اين غارها كه در دل تپه‏ ها حفر شده‏اند و از بيرون تنها درهاي كوتاه و محقر آن نمودار است براي نگهداري دامها و نيز آذوقة زمستاني و اشياي غيرضروري مورد استفاده قرار مي‏گيرد. زندگي مردم ابيانه كشاورزي و باغداري و دامداري است كه با روشهاي سنتي اداره مي‏شود. بيشتر زنان در امور اقتصادي با مردان همكاري دارند. ابيانه داراي هفت رشته قنات است كه براي آبياري مزارع و باغات مورد استفاده قرار مي‏گيرد. گندم، جو، سيب‏ زميني و انواع ميوه به خصوص سيب، آلو، گلابي، زردآلو، بادام و گردو در ابيانه به دست مي‏آيد.

 در سالهاي اخير قالي‏بافي در ابيانه رواج پيدا كرده و نزديك به 30 كارگاه قالي‏بافي در آنجا داير شده است. در گذشته گيوه ‏بافي از جمله مشغله‏ هاي پردرآمد زنهاي ابيانه بوده است كه امروزه تا حدي متروك شده است.

   مردم ابيانه به سبب كوهستاني بودن منطقه و دور بودن محل آنها از مراكز پر جمعيت و راههاي ارتباطي، قرنها در انزوا زيسته و در نتيجه بسياري از آداب و رسوم قومي و سنتي و از جمله زبان و لهجة قديم خود را حفظ كرده ‏اند. زبان مردم ابيانه فارسي با لهجة خاص ابيانه ‏اي است كه با لهجه‏ هاي متداول در جاهاي ديگر تفاوت اساسي دارد.

     لباس سنتي آنها، هنوز هم ميان آنها رواج دارد و در حفظ آن تاكيد و تعصب از خود نشان مي‏دهند، در مردان شلوار گشاد  و درازي از پارچة سياه و در زنها پيراهن بلندي از پارچه‏ هاي گلدار و رنگارنگ است. علاوه بر اين، زنهاي ابيانه معمولاً چارقدهاي  سفيدرنگي بر سر دارند.

    قديم‏ترين اثر تاريخي ابيانه آتشكده‏اي است كه مانند ديگر بناهاي ده در سراشيبي قرار گرفته است. آتشكده ابيانه را نمونه ‏اي ازمعابد زردشتي دانسته‏اند كه در جوامع كوهستاني ساخته مي‏شد.

     مهم‏ترين بنا و اثر تاريخي اين روستا يك باب مسجد جامع و قديم‏ترين اثر تاريخي اين مسجد منبر چوبي منبت‏كاري آن است كه در سال 466 هجري قمري ساخته شده است. مسجد قديمي ديگر ابيانه مسجد برزله است كه داراي فضاي دلبازي است و روي لنگه در شرقي آن سال 701 هـ . ق. نوشته شده است كه مربوط به دورة ايلخانان است. مسجد تاريخي ديگر ابيانه مسجد حاجتگاه است كه كنار صخره‏اي در كوهستان بنا شده و بر در ورودي شبستان آن تاريخ 952هـ . ق. مشاهده مي‏شود.

    روستاي ابيانه داراي دو زيارتگاه است: يكي مرقد شاهزاده عيسي و شاهزاده يحيي در جنوب روستا كه به گفته اهالي فرزندان امام موسي كاظم (ع) بوده‏اند؛ و زيارتگاه ديگر ابيانه قدمگاه ناميده مي‏شود. از جمله جاها و اماكن ديدني ديگر ابيانه مي‏توان از خانه غلام نادرشاه و خانه نايب حسين كاشي نام برد.

 

ماخذ: دايره ‏المعارف بزرگ اسلامي در ذيل نام ابيانه.









 










 
 
www.iichs.org