» رقص چوبها (ويژه پنجاه و پنجمين سالگرد کودتاي 28 مرداد) (قسمت اول)

 

جلال فرهمند

Farahmand@www.iichs.org

 

انگاري ابر و باد و مه خورشيد و فلک در اين روز (28 مرداد 32) جمع شده بودند که حکومت دکتر مصدق را برکنار کنند و مجدداً شاه جوان را به سلطنت برسانند. هيجان 25 مرداد به بعد هيجان کاذبي بود که نويد تغيير رژيم و تبديل سلطنت به جمهوري مي‌داد. البته هيجان کاذبي که متأسفانه عمده سردمداران آن را توده‌ايها تشکيل مي‌دادند. گروهي که اکثریت مردم مذهبي ايران اعتمادي به آنان نداشتند و از آنان بدشان مي‌آمد.

 

در اين سه روز (25 الي 28 مرداد) نمادهاي سلطنت به زير کشيده شد. مجسمه‌هاي محمدرضا پهلوي و پدرش در همه ميادين تهران و بسياري از شهرها به زمين خوابيد. کاخ سلطنتي در تهران به دست وزير خارجه وقت يعني حسين فاطمي پلمب شد و وسايل شاه شمارش گرديد. همه چيز به وفق مراد بود و به نظر مي‌رسيد به کام دولت دکتر مصدق است. ولي اين پيروزيهاي بي‌حساب انگار درون خود اضدادي را مي‌پروراند که اندکي بعد چون زخمي چرکين سر باز کرد و همه آن خوشيها را به باد داد.

 

توطئه‌اي که از ماهها قبل در کميته مشترک سازمانهاي جاسوسي انگليس و آمريکا چيده شده بود و به کمک عوامل داخلي مهيا گرديد آغاز شد. هر چند در مرحله اول در 25 مرداد شبه کودتاي نصيري و دستگيري مصدق به سرانجامي نرسيد ولي فرصت اندک سه روزۀ بعد مجدداً این آمادگي را براي آن سازمانها فراهم کرد که مرحله دوم کودتا را انجام دهند.

 

در اين مرحله فقط استفاده از نيروي نظامي مد نظر نبود. بسيج بيکاران و لاتها و گردن کلفتهاي تهران ـ که بعدها شعبان بي مخ نماد آنان شد ــ که در دسته‌هاي مختلفي شکل مي‌گرفتند از اصلي‌ترين اين آمادگيها بود. سپس هماهنگي با برخي يگانهاي ارتش و پليس که ظاهراًً طرفدار مصدق بودند انجام يافت که به اين راهپيمايان چماق به دست ملحق مي‌شدند. مهم‌ترين حربه بعدي که شايد اصلي‌ترين آن هم بود تهيه جنگ رواني براي کشاندن مردم بي طرف به ميدان بود. ترساندن مردم با انتشار شايعه حکومت کمونيستها شايد مهم‌ترين اين ترفندها بود که نتیجه هم داد. اين عوامل چنان مؤثر افتادند که حتي معتقدين به دولت ملي مصدق نيز نتوانستند به موقع مهياي پيکار با اين گروههاي گردن کلفت شوند. شايد دست کم گرفتن مخالفين نيز به اين امر افزوده بود. ولي هر چه بود حالت بهت طرفداران دولت تا چند روز گريبانشان را گرفته بود. صبح 28 مرداد 32 خورشيد از غرب طلوع کرده بود و در، بر پاشنه حکومت مصدق نمي‌گشت.

 

دسته‌هاي چماق به دست خطرناک و لات راهپيمايي جنون‌آميز خود را به سمت کاخ نخست‌وزير و خانه مصدق شروع کردند. در عرض چند ساعت مراکز مهم و از جمله راديو به اشغال کودتاچيان درآمد. هرچه روزنامه مخالف و ساختمان احزاب مخالف سلطنت بود در آتش خشم اوباش سوزانده شد. هنگامي که يگانهاي ارتش که براي محافظت شهر گمارده شده بودند به عوامل اوباش پيوستند تا غروب، ديگر نه نشاني از مصدق ماند و نه از کابينه‌اش. عاملي نوظهور به نام زاهدي بر مسند نخست‌وزيري نشسته بود. شاه که فراري بود تحت‌الشعاع اين تاجبخش قرار گرفت. از اين روز به بعد تاجبخش همه کاره بود. هر چند دو سال نکشيد که زاهدي به تبعيدي ناخواسته و محترمانه به اروپا رفت ولي اين کودتا ضامن بقاي 25 ساله شاه شد.

 

در اين شماره بهارستان و شماره آينده به تعدادي از تصاوير به جاي مانده از کودتاي 28 مرداد پرداخته‌ايم. تصاويري از تظاهرات ملّيون و توده‌ايها قبل از کودتا، تظاهرات چماق به دستان روز کودتا و در نهايت تصاوير عوامل کودتا و سرمستي آنان در رأس حکومت.

 

[6063 ـ 11ع]	[6064 ـ 11ع]	[6065 ـ 11ع]
ميدان توپخانه؛ تظاهرات اعضاي حزب توده و سنديکاي کارگري در حمايت از دکتر مصدق	ميدان توپخانه	ميدان توپخانه
[6067 ـ 11ع]	[6061 ـ 11ع]	[6069 ـ 11ع]
تظاهرات سنديکاهاي کارگري	تظاهرات ملّيون و نيروي سوم در حمايت از مصدق	ميدان توپخانه
[5726 ـ 4ع]	[6051 ـ 11ع]	[6050 ـ 11ع]
خيابان نادري (جمهوري)	خيابان شاپور، پارک شهر	تظاهرات توده‌ايها در خيابان شاپور
[6054 ـ 11ع]	[4713 ـ 288م]	[6068 ـ 11ع]
ميدان توپخانه، پس از 25 مرداد 32، اجتماع جهت سرنگوني مجسمه ميدان	ميدان توپخانه	اجتماع قبل از کودتاي 28 مرداد
[6077 ـ 11ع]	[6075 ـ 11ع]	[6071 ـ 11ع]
حرکت اوباش با اتوبوس به سوي کاخ نخست‌وزيري (28 مرداد)	پيوستن يگانهاي ارتش مستقر در خيابانها به چماق به دستان	ارتش در کنار کودتاچیان 28 مرداد
[5727 ـ 4ع]	[6025 ـ 11ع]	[5279 ـ 7ع]
عربده‌کشي يکي از لاتهاي شعبان بي مخ؛ شعبان بي مخ در صحنه حضور دارد	اشغال اماکن دولتي	نتيجه اشغال اماکن از سوي الوات
[6084 ـ 11ع]	[6085 ـ 11ع]	[6032 ـ 11ع]
درگيريهاي خياباني	شناسايي اماکن به وسيله چماق به دستان جهت چپاول آنها	انهدام روزنامه باختر امروز و عکس يادگاري
[6082 ـ 11ع]	[6081 ـ 11ع]	[741 ـ 4ع]
خيابان نادري	خيابان کاخ	تقاطع نادري و فردوسي در کنار سفارت انگليس
	[6041 ـ 11ع]
	چماق به دستان از چند سو به هم مي‌پيوندند

» رقص چوبها (قسمت دوم) (کلیک کنید)