موسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران  (رجال)           WWW.IICHS.ORG

آيت‌الله مسلم ملکوتي

بهاره فزوني

Fozooni@www.iichs.org

 

"حضور هميشگي اين عالم مجاهد در فعاليتهاي سياسي جامعه‌ مدرسين قم در دوران اختناق و سپس خدمات ايشان در سنگر امامت جمعه‌ تبريز قهرمان و همراهي و همگامي با رزمندگان دفاع مقدس، سوابق ثبت شده‌اي است که از حافظه‌ تاريخ انقلاب و از ديوان کرام‌الکاتبين محو نخواهد شد انشاءالله. از خداوند متعال رحمت و مغفرت و علو درجات ايشان را مسألت مي‌کنم."

 

سيد علي خامنه‌اي1
   ۴ ارديبهشت 1393
 
آيت‌الله مسلم ملکوتي فرزند يوسف، 1303هـ.ش. مصادف با 17 صفرالمظفر 1343، در بلاسجين، از حومه شهرستان سراب، به دنيا آمد. 2 از پنج سالگي نزد عالم محل به تحصيل پرداخت، در مدت کوتاهي خواندن، نوشتن و قرآن مجيد را فرا گرفت؛ سپس براي ادامه تحصيل به سراب رفت و به فراگيري کتابهاي متداول ادبي از قبيل جامع‌المقدمات، سيوطي، شرح جامي، مغني، مطول و بخشي از منطق و اصول فقه مشغول شد.
 
در هفده سالگي به تبريز مهاجرت کرد و در آنجا به مدت چهار سال از محضر عالماني مانند: مهدي انگجي، آيت‌الله ميرزا فتاح شهيدي و آيت‌الله ميرزا محمود دوزدوزاني، براي فراگيري کتابهاي شرح لمعه، رسائل و کفايه استفاده کرد. پس از اتمام دوره سطح (1321هـ.ش.) در حوزه علميه تبريز براي ادامه تحصيل و بهره گيري از محضر عالمان بزرگ عازم شهر مقدس قم شد و از محضر آيات: سيد صدرالدين صدر، سيد محمدتقي خوانساري، فيض و سيد محمد حجت کسب فيض نمود؛ و همچنين در درس علوم عقلي امام خميني حضور مداوم داشت.
 
آيت‌الله ملکوتي در سال 1334هـ.ش. به نجف رفت؛ و به تدريس فقه، اصول، فلسفه، کلام، هيئت و رياضي پرداخت. در کنار اشتغال به تدريس، از کلاس درسهاي علماي نجف مانند: ميرزا عبدالهادي شيرازي، سيد مهدي حکيم، سيد محمود شاهرودي، شيخ حسين‌علي و سيد ابوالقاسم خوئي غفلت نورزيد. در سال 1346هـ.ش. به منظور سپري کردن تعطيلات تابستان عازم ايران شد. بعد به سبب مشکلات سياسي بين ايران و عراق از مراجعت به نجف منصرف و به قم رفت، و به تدريس فقه و اصول پرداخت که با استقبال جمعي از طلاب فاضل روبه‌رو شد. 3
 
ملکوتي در دوران حکومت پهلوي کتابخانه‌اي با نام المهدي(عج) را در سراب تأسيس کرد، و آن را تبديل به پايگاهي براي فعاليتهاي علمي و سياسي جوانان نمود، که در همين راستا بارها مورد تعقيب ساواک قرار گرفت؛ وي همچنين با عضويت در جامعه مدرسين حوزه علميه قم در مبارزات آنها حضوري فعال داشت.
 
آيت‌الله ملکوتي پس از پيروزي انقلاب اسلامي به نمايندگي از حضرت امام (ره) براي رسيدگي به مشکلات زنجان و آذربايجان به آنجا سفر کرد؛ و حضور مستمري در دفتر استفتائات امام خميني(ره) داشت. در 1360هـ.ش.، پس از شهادت‌ آيت‌الله‌ مدني‌، امام‌ جمعه‌ تبريز، به نمايندگي امام(ره) در آذربايجان شرقي و امامت جمعه تبريز منصوب شد. دستگيري از مستمندان، حضور در همايشهاي مختلف، مديريت حوزه علميه تبريز، همکاري با گروهي از علماي تبريز و تدريس فقه، اصول، فلسفه و کلام از فعاليتهاي ايشان در اين دوره بود.
 
آيت‌الله ملکوتي در دوره اول و دوم مجلس خبرگان رهبري، به عنوان نماينده مردم آذربايجان شرقي خدمات قابل توجهي را در اين عرصه به انجام رساند. سپس با دعوت برخي بزرگان حوزه علميه قم و نيز موافقت مقام معظم رهبري از تبريز به قم آمد و با برپاکردن درس خارج فقه و اصول، بسياري از طلاب علوم ديني را شيفته درس خويش ساخت. 4

 

 

 
متن‌ نامه‌ مقام‌ معظم‌ رهبري بدين‌ شرح‌ است:‌
 
             بسم‌ الله‌ الرحمن‌ الرحيم‌
             جناب‌ مستطاب‌ آيت‌الله‌ آقاي حاج‌ شيخ‌ مسلم‌ ملکوتي (دامت‌ ايام‌ افاداته)
             بعد السلام‌ و التحيه، اميد است‌ وجود شريف‌ حضرتعالي مشمول‌ الطاف‌ و تفضلات‌ الهي بوده‌ و از توفيقات‌ عاليه‌ برخوردار بوده‌ باشيد.
             اخيراً بعضي از اعاظم‌ اعلام‌ قم‌ که‌ از دوستان‌ جنابعالي و مرجع‌ حوائج‌ ديني و فقهي خاص‌ و عام‌ مي‌باشند، طي مرقومه‌هاي جداگانه، از اينجانب‌ درخواست‌ کرده‌اند که‌ انتقال‌ جنابعالي را به‌ حوزه‌ علميه‌ قم‌ (صانها الله‌ عن‌ المکاره‌ و الفتن) و اشتغال‌ علمي در آن‌ مرکز بزرگ‌ تعليم‌ فقه‌ و اصول‌ و تفسير و فلسفه‌ و حديث‌ و کلام، خواستار گردم.
            اينجانب‌ ضمن‌ تقدير از خدمات‌ با ارزش‌ جنابعالي در شهر تبريز عزيز و خطه عظيم‌الشأن‌ آذربايجان‌ و با دعا براي مردم‌ غيور، انقلابي و سرشار از شور و شعور ايماني آن‌ سامان، مرقوم‌ شريف‌ حضرات‌ آقايان‌ بزرگوار را براي جنابعالي مي‌فرستم‌ و از خداوند متعال‌ مسألت‌ مي‌کنم‌ که‌ در مقابل‌ تدريس‌ و تعليم‌ در حوزه مبارکه‌ قم، مشمول‌ اعانت‌ و توفيق‌ الهي بوده‌ و باشيد.
             سلام‌ اينجانب‌ را به‌ آقايان‌ علماء و به‌ مردم‌ عزيز تبريز ابلاغ‌ فرمائيد.
             والسلام‌ عليکم‌ و رحمه‌ الله‌
             سيد علي خامنه‌اي 5
             ۱۵ ذيحجه‌الحرام‌ ۱۴۱۵
             25/2/1374
 
تأليفات آيت‌الله مسلم ملکوتي:
1. الربا في التشريع الاسلامي
2. مسجد، مسجد شد (تاريخ کامل آذربايجان)
3. المحاکمات (نقد و بررسي نظريات مرحوم ميرزاي ناييني و مقايسه ان با نظريات ديگر علما) شرح کفاية‌الاصول؛
4. يک دوره اصول مدون؛
5. حاشيه بر اسفار؛
6. حاشيه بر شفا؛
7. الامن العالم في الاسلام او الامر بالمعروف و النهي عن المنکر؛
8. تفسير سوره فاتحه؛
9. المنافقون في القرآن و السنة و التاريخ؛
10. الفرق بين الدين و العلم و الفلسفه؛
11. رساله توضيح المسائل؛
12. مناسک حج؛
13. مقتل‌الامام الحسين؛
14. الحاشيه علي العروةالوثقي؛
15.الصلوة؛
16. الحدود و الديات؛
17. رقبات موقوفه طبق وقف نامه 6.
 
آيت‌الله شيخ مسلم ملکوتي روز پنجشنبه، سوم ارديبهشت ماه سنه يکهزار و سيصد و نود و سه هجري شمسي، بر اثر بيماري ريوي درگذشت. پيکر ايشان در قم تشييع و با اقامه نماز توسط آيت الله سبحاني، در رواق شهيد مطهري حرم کريمه اهل بيت به خاک سپرده شد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. http://khabarfarsi.com
2. مسلم ملکوتي، خاطرات آيت‌الله مسلم ملکوتي (تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامي، 1385)، ص 15.
3. فرهنگنامه رجال روحاني عصر امام خميني (ره) (تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامي، ۱۳۸۹)، ج 1، ص 396-397.
4. محمدکاظم مدرسي يزدي، دانشنامه ائمه جمعه کشور ( يزد: بنياد فرهنگي، پژوهشي ريحانةالرسول (س)، ۱۳۸۴)، ج۲، ص 807.
5. http://www.ammarname.ir/node/46342
6. محسن صالح، جامعه مدرسين حوزه علميه قم (تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامي، ۱۳۸۵)، ج ۳، ص 448.

چاپچاپ
www.iichs.org