سيدجعفر پيشه‌وري
 

فاطمه معزي

 

پرويز جوادزاده خلخالي يا سيدجعفر پيشه‌وري در 1272ش در يکي از روستاهاي خلخال متولد شد و به همراه خانواده خود به روسيه رفت. او در روسيه تحصيل کرد، پس از انقلاب کمونيستي روسيه، به مرام کمونيستي علاقه‌مند شد و به عضويت کميته مرکزي حزب عدالت درآمد. در 1299 به همراه ارتش سرخ به شمال ايران وارد شد و در گيلان به همراه ديگر اعضاي حزب عدالت اولين کنگره حزب کمونيست ايران را برپا داشت. با شکست نهضت جنگل او ايران را ترک کرد ولي پس از چندي به تهران بازگشت و دبير مسئول تشکيلات حزب کمونيست ايران بود. و در اين زمينه فعاليتهاي خود را ادامه داد تا سال 1306ش دستگير و محاکمه شد. و به 15 سال حبس محکوم و به زندان قصر منتقل شد. پيشه‌وري پس از عفو عمومي در شهريور 1320 آزاد شد و به انتشار روزنامه آژير پرداخت که سياست آن حمايت از اتحاد جماهير شوروي بود.

 

او از اعضاي مؤسسه حزب توده بود ولي به خاطر اختلاف با آوانسيان از فعاليت در حزب خودداري کرد. ولي از حمايت ضمني حزب برخوردار بود. در سال 1322 خود را کانديداي نمايندگي دوره 14 مجلس شوراي ملي کرد و به عنوان نماينده اولين تبريز راي آورد ولي اعتبارنامه وي رد شد.

 

 

سيد جعفر پيشه‌وري در سال 1324 به تبريز رفت و حزب دمکرات آذربايجان را تأسيس کرد و به دنبال آن حکومت خودمختار آذربايجان را برپا داشت. اين اقدام او همراه با تصرف پادگانها و واحدهاي نظامي در تبريز و اروميه و اردبيل بود. دولت به منظور مقابله با اين حرکت قواي نظامي به آذربايجان اعزام کرد. سرانجام دولت قوام‌السلطنه با تدبير لازم موفق به سرکوب حکومت خودمختار آذربايجان به رهبري پيشه‌وري شد. پيشه‌وري پس از شکست در آذر 1325 به قفقاز گريخت و در 1326 در تصادف اتومبيل کشته شد.که اين حادثه را به عوامل امنيتي اتحاد جماهير شوروي منصوب مي کنند.