محمدحسين امين‌الضرب

ابراهيم حديدي

     محمدحسين امين‌الضرب فرزند محمدحسن اصفهاني (امين‌الضرب اول) و ماه بيگم خانم (دختر محمدحسين صراف اصفهاني) در شب ششم محرم‌الحرام سال 1289ق در تهران به دنيا آمد. تحصيلات ابتدايي را نزد معلمين خصوصي آغاز كرد. پس از آموزش زبان فارسي، عربي و فرانسه، دروس حوزه‌اي را به طور كامل فراگرفت. فقه، اصول و فلسفه را در حد سطح تحصيل كرد و رياضيات، تاريخ و جغرافيا را نيز آموخت. زبان عربي را نزد سيدجمال‌الدين اسدآبادي كه در ايام اقامت در تهران در منزل آنها سكونت داشت در حد كامل ياد گرفت و با آن تكلم مي‌نمود.

     امين‌الضرب دوم از 16 سالگي كار خود را در تجارتخانه پدرش آغاز نمود. تدريجاً به فنون تجارت و ملكداري آشنا گرديد و در 20 سالگي اداره امور تجارتخانه و املاك با او بود.

      در اوايل سلطنت مظفرالدين شاه قاجار (سال 1315ق) محمدحسن امين‌الضرب را به علت تقلب در عيار پول ضربخانه توقيف و زنداني كردند. محمدحسين امين‌الضرب براي رهايي پدر به مرتضي‌قلي خان صنيع‌الدوله وزير خزانه و داماد شاه مراجعه كرد و صادقانه براي تصفيه حساب آمادگي خود را اعلام نمود. در نهايت با پرداخت 760 هزار تومان به دولت و 40 هزار تومان به صنيع‌الدوله، موجب آزادي پدرش از زندان گرديد.

     حاج محمدحسين امين‌الضرب به علت مسافرتهاي مكرر به اروپا و حشر و نشر با خارجيان، حكومت قانون و تأسيس عدالتخانه براي كشور را ضروري دانست و براي پيشبرد اهداف خود عده‌اي از تجار و كسبه بازار تهران را با خود همراه ساخت و براي استقرار مشروطيت زحمات زيادي كشيد. او بود كه فرمان مشروطيت را به متحصنين سفارت انگليس ارائه داد و و به پاس همين خدمات بود كه از طرف تجار و كسبه تهرا ن به وكالت مجلس شوراي ملي انتخاب و نايب رئيس دوره اول مجلس شد و به عضويت كميته تدوين قانون اساسي درآمد.

      امين‌الضرب ثاني پس از به توپ بستن مجلس شوراي ملي توسط محمدعلي شاه قاجار مدتي مخفي بود، ولي تدريجاً در دفتر كار خود حضور يافت و به فعاليتهاي اقتصادي پرداخت و از دخات در امور سياسي دوري جست. در كودتاي سوم اسفند 1299 به دستور سيدضياءالدين طباطبايي نخست‌وزير دستگير و زنداني گرديد. پس از صد روز از زندان آزاد شد و در دوره هفتم و هشتم مجلس شوراي ملي و دوره اول مجلس مؤسسان به نمايندگي برگزيده شد.

     امين‌الضرب از تجار معتبر، سرمايه‌داران و ملاّكان بزرگ ايران بود. قسمت اعظم صادرات ايران در اختيار او بود. پس از مرگ پدرش دامنه فعاليتهاي اقتصادي خود را در داخل و خارج از كشور گسترش داد و در برخي از شهرهاي اروپايي چون مسكو، لندن، پاريس و مارسي دفاتر تجاري داير كرد. از ديگر فعاليتهاي وي تشكيل اتاق تجارت بود كه خود رياست آن را به عهده داشت. همچنين در ايام جنگ بين‌الملل اول كميته‌اي با عنوان ” اتحاد تجار“ به رياست خود تشكيل داد. وي اولين كسي بود كه كارخانه برق در ايران داير نمود.

      محمدحسين امين‌الضرب در 25 آذر 1311 در سن 62 سالگي در تهران درگذشت. فرزندانش عبارتند از: حسن، محسن، دكتر يحيي و دكتر علي‌اصغر مهدوي

منابع و مأخذ:

1. مهدوي، شيرين. زندگي نامه حاج محمدحسن كمپاني امين‌الضرب / شيرين مهدوي. ترجمه منصوره اتحاديه، فرحناز اميرخاني. تهران، نشر تاريخ ايران، 1374.

2. عاقلي، باقر. شرح حال رجال سياسي و نظامي معاصر ايران. تهران، نشر گفتار با همكاري نشر علم، 1380.

3. بامداد، مهدي. شرح حال رجال ايران. تهران، زوار، 1347، ج 3، ص 348.