اعدام ثقةالاسلام تبريزي

محمود ميرزاحسيني

حاج ميرزا علي آقا ثقةالاسلام تبريزي فرزند حاج ميرزا موسي، پيشواي يكي از فرقه‌هاي شيخيه آذربايجان در هفتم مهر ماه 1277 قمري در تبريز ديده به جهان گشود. اين روحاني آزادي‌خواه، در جريان نهضت مشروطه از شخصيت‌هاي فعال و با نفوذ مشروطه‌طلب در آذربايجان بود و رشادت بسيار داشت. به اعتبار يكي از اسناد ارائه شده، روسها به منزل ايشان جهت دستگيري سرباز قزاقي كه به قصد گرايش به اسلام در آنجا حضور يافته بود هجوم بردند و اين مسئله احتمالاً منجر به اعتراض تجار تبريز شده كه در سندي ديگر انعكاس يافته و نامه آنان را به سفارتخانه‌هاي خارجي مستقر در تهران در پي داشته است.

دخالت روسها در امور داخلي ايران و نارضايتي آنان از ثقةالاسلام شهيد به حدي بود كه پس از تهاجم به محل سكونت وي و اسارت و اعدام آن مرجع متقي در عاشوراي 1330 قمري به دستور يك فرمانده ارتش روس، كنسولگري آن كشور در تبريز از كارگزاري آذربايجان مي‌خواهد تا ساعت و مهر نامبرده را از بازماندگانش بازستانده و به كنسولگري تحويل دهند تا رأساً در مورد آنها تصميم گيرند. از جمله مسائل منعكس شده در ساير اسناد پيوست، وضعيت نامساعد مالي ورثه اوست كه در مكاتباتي كه به منظور دريافت شهريه‌شان انجام شده مشهود است، اما چنانچه ملاحظه مي‌گردد پس از گذشت يازده سال هنوز اين امر سامان نيافته و همسر نامبرده خواهان پرداخت شهريه‌ي معوقه‌ي خانواده‌اش شده است.

190 تا 188 – ق

نامه تجار تبريز به جرايد و سفارتخانه‌هاي خارجي مستقر در تهران دائر بر اعتراض به اقدامات قواي روسيه به خاطر سلب امنيت و لطمه زدن به كسب و تجارت از طريق تهاجم به منزل ثقةالاسلام و اهانت به ساحت روحانيت و نيز بازداشت صاحب منصبان و افراد نظميه در باغ شمال

37-1-167- ر

نامه‌اي مبني بر به ستوه آوردن از سختگيري‌هاي مهمانهاي ناخوانده (قواي روس)، هجوم قزاقها به منزل ثقةالاسلام تبريزي جهت دستگيري قزاق طالب پذيرش اسلام، اعتراض مخبرالسلطنه به استقرار افراد نظميه (توسط نويسنده نامه) در محل به منظور حفظ امنيت

4-1374/

رونوشت نامه صدرالاسلام به ابوالقاسم قراگزلو نايب‌السلطنه در مورد درخواست ميرزا يحيي فرزند ارشد ثقةالاسلام مبني بر صدور فرمان اعطاي لقب نامبرده به برادرش ميرزا محمد، و برقراري مستمري در حق ورثه ايشان

29-1366/

نامه نجفقلي بختياري رئيس‌الوزرا به ابوالقاسم قراگزلو نايب‌السلطنه مبني بر صدور فرمان لقب جهت آقا ميرزا محمد برادر ثقةالاسلام، تأمين هزينه تحصيل ميرزا يحيي فرزندش در ايران و نيز دو برادر و فرزند كوچكش در بروكسل، اتخاذ تصميم در مورد مقرري همسر و صباياي ايشان

52 و 53-1-155 ن

رونوشت نامه سركنسولگري روسيه در تبريز به كارگزاري آذربايجان مبني بر اعتراض به تحويل ” مهر، كليد، حلقه فولادي و ساعت نقره‌ي “ ثقةالاسلام شهيد به بازماندگانش، درخواست استرداد و تحويل آنها به سركنسولگري با عنايت به اعدام شدن به حق وي به خاطر ايجاد آشوب و تحريك عليه قشون روسيه در تبريز

35795ن

نامه رياست وزرا به وزارت ماليه و دستور تحقيق و گزارش نمودن اقدامات انجام شده راجع به تأمين مخارج تحصيل و حقوق مصوبه بازماندگان ثقةالاسلام

17-4/

نامه وزارت معارف و اوقاف به رياست وزرا مبني بر مراجعت ميرزا عبدالحسين و ميرزا رفيع فرزندان ثقةالاسلام به اتفاق ساير دانشجويان به ايران به محض پرداخت هزينه موردنظر به وزارت مذكور

169 و 168-1030

دستور رياست وزرا به وزارت ماليه دائر بر تعجيل در پرداخت شهريه خانواده‌ي تحت عسرت مرحوم ثقةالاسلام