پيمان سنتو

مهدي جنگروي

      با وقوع كودتاي 28 مرداد، شاه  و دربار از بحران عبور كردند. كمكهاي مالي امريكا امكان نظاميگري را فراهم كرد و اين گرايش بعدها به مدد سرازير شدن دلارهاي نفتي به اوج رسيد.

      پس از انعقاد قرارداد كنسرسيوم در سال 1333 و بركناري دولت كودتا، دوباره دربار رونق گرفت و شاه كه گمان مي‌كرد تنها راه غلبه بر مشكلات داخلي و بحرانهاي منطقه‌اي نظاميگري است اقتصاد نفتي ايران را معطوف به گسترش و توسعه تشكيلات نظامي و خريد تسليحات كرد.

      حسين علاء، اين آخرين حلقه از رجال استخواندار قاجار براي چنين روزي برگزيده شده بود. كسي كه به رغم گرايش آشكار به سياستهاي انگلستان، چندي در همراهي با قوام به امريكا نزديك شده بود. علاء به سبب نرمش در موضعگيريها، براي چنين روزي مناسب مي‌نمود.

     در آن سالها بيش از آنكه امريكا از نفوذ شوروي در خاورميانه نگران بوده باشد، جمال عبدالناصر زبان مشترك اعراب، انگلستان را به وحشت انداخته بود. براي پيشگيري از نفوذ و گسترش نهضت مصر، ايران مي‌بايست در رأس پيمان نظامي باشد؛ « پيمان بغداد» (كه بعدها با خروج بغداد از آن به « پيمان سنتو» شهرت يافت). كشورهاي ايران، عراق، تركيه و پاكستان زيرنظر انگلستان اعضاي پيمان بغداد بودند.

     فرياد مظفرعلي ذوالقدر در شبستان مسجد سپهسالار، پژواك نفرت عمومي مردم از انگلستان بود. از بداقبالي ذوالقدر گلوله در لوله گير كرد و مجلس ختم سيدمصطفي كاشاني مصادف با فوت علاء نشد. ذوالقدر كه خشت را از جاي رفته ديد سراسيمه بر سر و روي علاء يورش آورد. با اين ترور نافرجام پرونده 10 ساله يك گروه مسلح اسلامي بسته شد. سرانجام علاء با سر و روي باندپيچي شده كه نشانِ اعتراض مردم به عضويت ايران در پيمان بغداد بود براي شركت در كنفرانس به بغداد رفت.

     دو سال پس از انعقاد پيمان بغداد، در سال 1336 حسين علاء (وزير دربار) خطاب به جان فاستر دالس (وزير امور خارجه امريكا) مي‌گويد: « همان طور كه احتمالاً اطلاع داريد، بيشترين رقم هزينه كشور به تسليحات نظامي اختصاص دارد. ما به عنوان عضو پيمان بغداد، اين ضرورت را نه فقط در مورد امنيت خود بلكه امنيت متحدان و دوستانمان قلمداد مي‌كنيم. در نتيجه از دوستان و همپيمانان خود مي‌خواهيم كه مسائل ما را درك كنند». (1)

     درك مسائل ايران بيش از هر چيز به مفهوم اعطاي وامهاي گوناگون به ايران بود.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ-  

1.     مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران، سند شماره 19-32-7533ع.

1882-124ط 

 حسين علاء نخست‌وزير در سفر به عراق جهت شركت در كنفرانس پيمان بغداد  (28/8/1334)

1. حسين علاء 2. عبدالحسين حمزاوي 3. نوري سعيد (نخست‌وزير عراق) 4. حسين قدس نخعي (سفير ايران در عراق)

3465-4ع 

 مظفرعلي ذوالقدر ضارب حسين علاء در دادگاه. از راست: مجتبي نواب صفوي، محمد واحدي و مظفرعلي ذوالقدر

 

 

126-4ع 

 حسين علاء نخست‌وزير ايران در حال گفت وگو با ملك فيصل دوم پادشاه عراق، در جريان شركت در كنفرانس پيمان بغداد (آبان ماه 1334)

941-124ط

  نشست سران كشورهاي عضو پيمان بغداد در تهران (1335)

1.عليقلي اردلان 2. محمدرضا پهلوي 3. عبدالله انتظام 4. اسكندر ميرزا (رئيس جمهور پاكستان) 5. عدنان مندرس (نخست‌وزير تركيه)

 

 

 

2123-1ع 

 منوچهر اقبال نخست‌وزير و ديگر اعضاي هيئت ايراني شركت‌كننده در اجلاسيه پيمان سنتو در پاكستان

1. منوچهر اقبال 2. عليقلي اردلان 3. عبدالله هدايت 4. نادر باتمانقليچ 5. عبدالحسين حجازي     6. منصور افخم ابراهيمي 7. علي نوكياني 8. جمشيد آموزگار 9. غلامعباس آرام 10. حسن پاكروان

846-124ط 

فرماندهان نظامي كشورهاي ناظر و عضو پيمان سنتو، در حاشيه برگزاري اجلاسيه سازمان پيمان مركزي (سنتو) در لندن. از چپ: عبدالله هدايت، نماينده پاكستان، نماينده تركيه، نماينده انگلستان و نماينده آمريكا (عضو ناظر)

 

 

1541-4ع

  عباسعلي خلعتبري رئيس سازمان پيمان مركزي (سنتو)

4062-11ع 

 اميرعباس هويدا نخست‌وزير در جمع وزراي امور خارجه شركت‌كننده در اجلاسيه پيمان سنتو در تهران

از چپ: 2. غلامعباس آرام 3. عباسعلي خلعتبري 4. حسين قدس نخعي 5. اميرعباس هويدا 6. مايكل استوارت (وزير خارجه انگلستان) 7. دين راسك (وزير خارجه آمريكا)

 

 

 

2578-115ز 

سخنراني اردشير زاهدي وزير امور خارجه ايران در مراسم گشايش نخستين اجلاسيه شوراي وزيران پيمان سنتو در اسلام‌آباد پاكستان (10/8/1967 ميلادي)

از راست: فؤاد روحاني، احسان صبري (وزير خارجه تركيه)، محمد ايوب خان (رئيس جمهور پاكستان) و اردشير زاهدي

1095-11ع 

 سران كشورهاي ايران، پاكستان و تركيه در حاشيه برگزاري كنفرانس پيمان سنتو در كراچي (5/10/1347)

1.اردشير زاهدي 2. سليمان دميرل (نخست‌وزير تركيه) 3. احسان صبري (وزير خارجه تركيه) 4. محمدرضا پهلوي 5. محمد ايوب خان (رئيس جمهور پاكستان)

 

 

4449-115ز 

 ورود محمدرضا پهلوي و همراهان وي به فرودگاه كراچي جهت شركت در كنفرانس سران كشورهاي عضو پيمان سنتو در پاكستان (25/12/1968)

1.محمدرضا پهلوي 2. اردشير زاهدي 3. اميرعباس هويدا 4. محمد ايوب خان (رئيس جمهور پاكستان)

1796-115ز 

 سخنراني اردشير زاهدي وزير امور خارجه ايران در مراسم گشايش اجلاسيه سازمان پيمان مركزي (سنتو) در تركيه

 

 

 

3319-4ع 

نصير عصار دبيركل سازمان پيمان مركزي (سنتو)

2269-11ع 

 نمايندگان پنج كشور عضو پيمان سنتو در حاشيه برگزاري بيستمين اجلاسيه كميته نظامي در واشنگتن

از چپ: ژنرال اختر حسين ملك (نماينده پاكستان)، سپهبد امين آلپ كايا (نماينده تركيه)، ارتشبد بهرام آريانا (نماينده ايران)، ارتشبد ايرل ويلر (رئيس جلسه)، مارشان چارلز الورثي (نماينده انگلستان) و ارتشبد تئودور كانوي (نماينده آمريكا)

 

 

2272-11ع 

 نمايندگان ايران و تركيه در بيستمين اجلاسيه كميته نظامي پيمان سنتو در واشنگتن، هنگام ملاقات با ريچارد نيكسون رئيس جمهور آمريكا

از چپ : ريچارد نيكسون، بهرام آريانا و سپهبد امين آلپ كايا

2412-288م

  مصاحبه مشترك عباسعلي خلعتبري وزير امور خارجه و نصير عصار دبيركل پيمان سنتو با خبرنگاران داخلي و خارجي  1. نصير عصار 2. عباسعلي خلعتبري

 

 

999-115ز

  اردشير زاهدي وزير امور خارجه در يكي از جلسات سازمان پيمان مركزي (سنتو)

 1- فريدون موثقي 2- اردشير زاهدي

2757-115ز

  ملاقات وزراي امور خارجه كشورهاي عضو پيمان سنتو با محمدرضا پهلوي

از راست: اردشير زاهدي، وزير امور خارجه پاكستان، محمدرضا پهلوي، احسان صبري وزير امور خارجه تركيه و نمايندگان آمريكا و انگلستان

 

 

189-6229ع 

ملاقات نمايندگان نظامي كشورهاي عضو پيمان سنتو با ارتشبد غلامرضا ازهاري رئيس ستاد ارتش ايران

از راست: 2. نصير عصار (دبيركل پيمان سنتو) 3. غلامرضا ازهاري 5. سپهبد منصور افخم ابراهيمي (11/9/1973)

844-124ط

  محمدرضا پهلوي در ميان اعضاي هيئت تركيه‌اي شركت كننده در نشست پيمان سنتو در تهران

1.سليمان دميرل (نخست‌وزير تركيه) 2. عباسعلي خلعتبري 3. جمشيد قريب 4. هرمز قريب 5. محمدرضا پهلوي 6. رئيس جمهور تركيه

 

 

2752-115ز 

سخنراني اميرعباس هويدا نخست‌وزير در اجلاسيه وزراي امور خارجه كشورهاي عضو سازمان پيمان سران منطقه‌اي (RCD)

1.اميرعباس هويدا 2. وزير امور خارجه پاكستان 3. اردشير زاهدي 4. احسان صبري (وزير امور خارجه تركيه)

 









 












 
www.iichs.org