آسيه آل احمد

aleahmad@www.iichs.org

شهر گنبد يکي از شهرهاي استان گلستان است. دشتي بسيار فراخ با چشم‌اندازي بسيار زيبا، ترکمنها بومي اين منطقه هستند مردماني با فرهنگي متفاوت در پوشش و گويش، مهربان و خوش برخورد. شهري دوست‌داشتني که صد البته از لحاظ امکانات بسيار محدودتر از شهرهاي اطراف خود مانند آزاد شهر، علي‌آباد کتول و... مي‌باشد و نمي‌دانم که چرا. چون همان آب وهوا همان استان و شايد همان بودجه، ولي کاملاً تفاوت را از نوع آسفالت خيابان تا الي آخر به راحتي مي‌توان ديد. آثار تاريخي زيادي در اين منطقه وجود دارد که البته اکثر آنها به صورت تپه‌هاي تاريخي است شهر باستاني جرجان نيز در اين منطقه قرار گرفته و همچنين چندين تالاب و ... ولي شهرت اين شهر به بلندترين برج آجري جهان، گنبد قابوس است.

اين برج مرتفع بر روي تپه‌اي در انتهاي خيابان اصلي شهر قرار گرفته برجي آجري با گنبدي مخروطي شکل که از پي تا نوک آن به 66/62 متر مي‌رسد. اين بنا متعلق به اوايل دوره اسلامي است. شمس‌المعالي قابوس بن وشمگير زياري که فرمانفرماي گرگان بود آن را جهت آرامگاه خود ساخت. مصالح به کار برده شده در اين بنا آجر و ملات گچ است بدنه خارجي برج داراي ده ترک است. سر در ورودي بنا جناقي شکل و مقرنس‌کاري شده است اگر چه بيشتر آن از بين رفته است ولي از اولين مقرنسهاي دوره اسلامي و بسيار با ارزش است. دو رديف کتيبه دورتادور اين برج را تزئين کرده، يکي در ارتفاع 8 متري و ديگري زير کلاهک گنبد متن نوشته‌ها يکي و به خط کوفي است. بر روي هر ترک يک کتيبه برجسته آجري قرار گرفته با فاصله‌هاي مساوي از هم، اين کتيبه‌ها از ضلع شرقي در ورودي شروع مي‌شوند.

«1. بسم‌الله الرحمن الرحيم 2. هذا القصر العالي 3. لامير شمس‌المعالي 4. الامير بن الامير 5. قابوس بن وشمگير 6. امر ببناء في حياته 7. سنه سبع تسعين و 8. ثلثمائه قمريه 9. و سنه خمس و سبعين و 10.  ثلثمائه شمسيه» [397ق / 375ش]

معني کتيبه‌ها چنين است:

به نام خداوند بخشنده مهربان اين است کاخ با شکوه براي امير شمس‌المعالي امير پسر امير قابوس فرزند وشمگير فرمان داد به ساخت آن درنزديکي خويش سال 397 قمري و سال 375 خورشيدي.

برج بر روي تپه	برج از قسمت در ورودي	مجموعه کامل برج
دريچه گنبد	دايره‌اي که صدا در آنجا اکو مي‌شود	کلاهک برج
کف‌پوش داخلي	سقف بالاي در ورودي و باقيمانده مقرنس‌کاري	زير گنبد
	يک کتيبه