 |
| ماهنامه شماره 107 - صفحه 5 |
» محمدعلي شاه در حمايت سفارت نيلوفر کسري محمدعلي شاه پس از به توپ بستن مجلس و کشتن انقلابيون در زمره مخالفان اصلي مشروطه‌طلبان قرار گرفت او در خلال يکسال و اندي استبداد صغير وامهاي گراني از بانک روس و اشخاص وابسته به روس و انگليس گرفته بود و جواهرات سلطنتي را گرو گذاشته بود. وي به محض ورود مجاهدين به تهران به سفارت روسيه پناهنده شد و در انتظار سرنوشت نامعلوم خود ماند. مجاهدين فرزند 12 ساله او احمدشاه را به سلطنت برگزيدند و اندکي بعد تصميم گرفتند تا او و خانواده‌اش را از ايران خارج سازند. اين قرارداد به صورت پروتکل حرکت او با حضور وزيرمختار انگليس و شارژدافر روس از يک طرف و وزيران ايران از طرف ديگر، نوشته و امضا شد. قرارداد بدين شرح بود:
وزارت امور خارجه
براي تسريع حرکت اعليحضرت محمدعلي ميرزا شاه سابق از خاک ايران که اکنون در تحت حمايت سفارتين روس و انگليس مي‌باشد ـ وزيرمختار انگليس و شارژدافر روس از يک طرف و وزراي دولت عليه ايران از طرف ديگر، پرتکل ذيل را نوشته و امضا کردند.
فصل اول
چون اعليحضرت محمدعلي ميرزا اظهار داشته است که کليه جواهرات و ساير اشياي سلطنتي را که در تصرف او بود ـ به دولت ايران تسليم کرده است که دولت ايران پس از اين که کليه جواهرات و ساير اشياي مفقود يا تعويض شده مرتب ساخته به سفارتين ارائه خواهد داد و سفارتين در خصوص جواهرات و اشياي مزبور از اعليحضرت محمدعلي ميرزا توضيحات و تفصيلات قاطعانه خواهند خواست و اگر بعضي از اين اشيا نزد خود محمدعلي ميرزا يا اشخاصي که در سفارت روس متحصن هستند، يافت شود يا توضيحاتي که داده‌اند، بي مأخذ باشد، سفارتين حتي‌الامکان در استرداد اشياي مزبور، سعي و اهتمام خواهند نمود.
فصل دوم
اگر در مقابل محاکم سفارتين ثابت شد که بعد از تاريخ 3/7 ژوئيه سنه 1909 اعليحضرت محمدعلي ميرزا چيزي از جواهرات و اشياي سلطنتي فروخته و يا رهن گذارده يا مفقود کرده است، اگر استرداد عين اشياي مذکوره ممکن نشود دولت ايران قيمت آنها را از مستمري او کسر خواهد گذاشت.
فصل سوم
اعليحضرت محمدعلي ميرزا اسنادي را که به موجب آنها جواهرات سلطنتي را در بانک يا ساير صرافخانه‌ها و يا نزد اشخاص متفرقه گرو گذاشته است و پول گرفته، به دولت ايران تسليم خواهد کرد و دولت ايران، مختار است به ميل خود اشياي مزبور را از رهن خارج نمايد.
فصل چهارم
کليه قروض شخص اعليحضرت محمدعلي ميرزا به بانک روس که در اول ژانويه 1909 اصلاَ و فرعاَ به مبلغ يک ميليون و چهار صدو سيزده هزار و چهار صدو سي وچهار تومان و شش هزار و هفتصد و پنجاه دينار مي‌شود و نيز کليه قروض او به اتباع خارجه که قبل از سيم و شانزدهم ماه ژوئيه 1909 استقراض شده و قبل از نوزدهم اوت و اول سپتامبر 1909/15 شعبان 1327 به وزارت امور خارجه اعلام شده است، پس از اين که از روي اسناد صحيحه مدلل شد و ثابت گرديد [که] به حساب دولت آمده و دولت ايران مسئول تأديه وجوه مزبور مي‌باشد و انتقال قروض مزبوره به موجب قرارداد او مخصوص خواهد بود که از 29 اوت تا سپتامبر 1909 به امضا رسيد.
فصل پنجم
اعليحضرت محمدعلي ميرزا تمام املاک شخصي خود را ـ که اکثر در آذربايجان واقع است به دولت ايران واگذار کرده و کليه اسناد و قباله‌جات املاک مزبوره را به دولت ايران تسليم بنمايد و به موجب نوشته مخصوص، آنها را به دولت منتقل خواهد کرد و بانک استقراضي هم در خصوص املاکي که نزد او رهن است نوشته به دولت ايران داده و انتقال آنها را بدولت تصديق خواهد نمود و اگر املاک مزبوره موضوع اختلاف واقع [شود] به دفاتر دولتي ايران رجوع خواهد شد.
فصل ششم
دولت ايران به اعليحضرت محمدعلي ميرزا و خانواده‌اش به استثناي اعليحضرت سلطان احمدشاه و حضرت اقدس والا محمدحسن ميرزا وليعهد حاليه، ساليانه مبلغ يکصد هزار تومان به عنوان مستمري خواهد داد و اين مبلغ به چهار قسط به طور مساعده و به توسط بانک استقراضي به اعليحضرت محمدعلي ميرزا داده خواهد شد.
فصل هفتم
اگر اعليحضرت محمدعلي ميرزا فوت شود دولت ايران به عيال و اولاد او به استثناي اعليحضرت سلطان احمدشاه و حضرت اقدس والا محمدحسن ميرزا وليعهد حاليه، ساليانه مبلغ بيست و پنج هزار تومان به عنوان مستمري خواهد داد و مبلغ مستمري مزبور بين آنها تقسيم خواهد شد و در موقع فوت هر يک از آنها بالطبع سهم متوفاَ خواهد گرديد.
فصل هشتم
اعليحضرت محمدعلي ميرزا چهل و هشت ساعت پس از امضاي اين قرارداد از طهران براي خارجه عزيمت خواهد کرد.
فصل نهم
در خصوص اشخاصي که حال در سفارت روس بستي هستند در خصوص اعمال پلتيکي سابقه خود از حقوق بست منتفع هستند و صورت آنها در ضمن يادداشت سفارت امپراطوري روس نمره 349 مورخ 20 شعبان 1327/ 16 سپتامبر 1909 که به دولت ايران داده شده است ـ ذکر شده واضح است که اشخاص مزبوره نمي‌توانند از ايران خارج شوند مگر اين که موافق شرايط مقرره از طرف خودشان وکيلي در تهران معين نمايند و اگر کسي دعواي حقوقي بر ضد آنها اقامه کند وکيل ايشان بايد در محکمه ايران با حضور يک نفر از اجزاي سفارت روس حاضر شده و از طرف موکل خود، مدعي را متقاعد سازد ولي اين حضور يکي از اجزاي سفارت [را] در اين موقع استثناء نموده و نظاير پيدا نخواهد کرد.
فصل دهم
اگر بعضي از اين اشخاص به ايران مراجعت کنند ديگر داراي امتيازات فوق‌الذکر نبوده و در هيچيک از دو سفارت به عنوان متحصن پذيرفته نخواهد شد.
فصل يازدهم
نمايندگان دولت، متقبل مي‌شوند که به اعليحضرت محمدعلي ميرزا تأکيدات معينه نمايند که بعد از اين از هر گونه تحريکات پلتيکي بر ضد دولت ايران احتراز نمايند و دولت بهيه روس نيز، وعده مي‌دهد که اقدامات مؤثره به عمل آورده، از وقوع اين نوع اقدامات و تحريکات از طرف محمدعلي ميرزا جلوگيري نمايند.
چنانچه اعليحضرت محمدعلي ميرزا از خاک روسيه خارج شود و به تصديق سفارتين محقق گردد که در خاک دولت ديگري غير از روسيه اقدامات فسادآميز بر ضد دولت ايران مي‌نمايد، دولت ايران محق خواهد بود که مواجب او را قطع کند
در زرگنده سه نسخه نوشته شد
25 اوت ـ 7 سپتامبر 1909 از طرف وزيرمختار انگليس ـ بارکلي
شارژدافر روس ـ سابلين
از طرف ديگر وزراي ايران: فرمانفرما ـ عدليه
[عبدالحسين] حسن ـ وزيرماليه [وثوق‌الدوله]
سپهدار ـ وزير جنگ [محمدولي خان تنکابني]
عليقلي وزير داخله [سردار اسعد بختياري]
مشارالسلطنه ـ معاون وزير امور خارجه، سردار منصور
وزير پست و تلگراف
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
احمد کسروي. تاريخ هيجده ساله آذربايجان، 1378، تهران، اميرکبير، ص 72 . |
ارسال به دوستان
نسخه قابل چاپ
