 |
| ماهنامه شماره 107 - صفحه 2 |
» مکتب مشيريه نيلوفر کسري محمدحسن‌خان صنيع‌الدوله، اعتمادالسلطنه از رجال فرهنگي دربار ناصري بود که پس از وفات عليقلي‌خان اعتضادالسلطنه به وزارت انطباعات رسيد و نقش مهمي در نهضت ترجمه و نگارش کتب تاريخي و ادبي ايران ايفا نمود. از جمله کارهاي مهم وي تأسيس مکتب مشيريه بود که در زمان ميرزا حسن‌خان سپهسالار صدراعظم اصلاح‌طلب ناصرالدين شاه صورت گرفت. در آن زمان محمدحسن‌خان جواني بود که تازه از دارالفنون فارغ‌التحصيل شده بود. او شاگرد اول دارالفنون با کسب مدال طلاي افتخاري بود به همين دليل بلافاصله با درجه سرهنگي به دربار راه يافت و جزء ملتزمين رکاب دستگاه وليعهد وقت ناصرالدين شاه «محمدقاسم خان» درآمد. 1 در همين زمان محمدحسين‌خان سپهسالار به صدارت رسيده بود و به دنبال جواني نوانديش بود تا تحولي در دربار شاهي ايجاد کند. او از محمدحسن‌خان جهت اصلاح در زمينه‌هاي فرهنگي دربار استفاده کرد تا از اين طريق به ارتقاء علمي رجال درباري دست يابد. بدين منظور در سال 1288ق دستور داد تا سلسله کلاسهايي به صورت رايگان در دربار جهت آموزش زبان خارجي (فرانسوي، انگليسي، روسي و ترکي استانبولي) تشکيل شود. اين کلاسها به «مکتب مجاني» که جهت آموزش زبانهاي خارجي به درباريان، شاهزادگان و رجال دولتي و فرزندانشان صورت مي‌گرفت معروف شد. 2 بعدها در کنار درس زبانهاي خارجي هندسه و جغرافي نيز آموزش داده مي‌شد. محمدحسين خان مديريت اين آموزشگاه را برعهده داشت و «بروسکي» ناظم اين مدرسه بود. عمده شاگردان اين مدرسه در سال 1289ق بيش از هفتاد نفر ذکر شده است. ميرزا حسين‌خان سپهسالار به اين مدرسه اهميت بسيار مي‌داد و خود به مدرسه مي‌آمد واز نزديک فعاليت معلمان و پيشرفت شاگردان را نظاره مي‌کرد و در صورت لزوم آنها را تشويق مي‌نمود. در يکي از اين روزها به تقاضاي محمدحسن خان صنيع‌الدوله (مدير) اين آموزشگاه برگرفته از لقب ميرزا حسين خان سپهسالار «مدرسه مشيري» ناميده شد. بعدها اعتمادالسلطنه در کتابش نوشت: «جمعي از عمله خلوت دربار برآورده آن مدرسه هستند».3 با تحکيم پايه‌هاي مدرسه مشريه کلاسهاي زبانهاي خارجي اين مدرسه به دارالترجمه دولتي وابسته شد و شاگردان اين مدرسه بعد از فارغ‌التحصيلي به خدمت دارالترجمه دولتي در مي‌آمدند. اين دارالترجمه با گسترش فعاليت خود به صورت جداگانه و در عمارت مخصوصي به کار پرداخت و رياست آن را محمدحسن‌خان صنيع‌الدوله ـ اعتمادالسلطنه بعدي برعهده گرفت و نهضت ترجمه‌اي که در عصر ناصري به راه افتاد با کمک همين شاگردان و مديريت اعتمادالسلطنه صورت گرفت. 4
مجاني و عمومي بودن خصوصيت عمده اين کلاسها بود. عمده شاگردان اين مدرسه پس از شکوفايي در زمره طبقات ممتاز جامعه محسوب مي‌شدند. در کنار رجال درباري و ديواني به افراد لشکري و اطباء، بازرگانان و حتي يک روحاني برمي‌خوريم. 5
اين مدرسه با وجود شکوفايي پس از برکناري ميرزا حسين‌خان سپهسالار از صدارت و سقوط او تعطيل شد و صدراعظمهاي بعدي بدان وقعي ننهادند. 6
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. فرزند محبوب ناصرالدين‌شاه از جيران.
2. يحيي آرين‌پور، از صبا تا نيما، ج1، ص 264 .
3. اعتمادالسلطنه، الماثر والآثار، ج 1، ص 118 .
4. تاريخ ادبيات کودکان ايران، ج 4، ص 438 .
5. فريدون آدميت،انديشه ترقي و حکومت قانون، ص 455 تا 456 .
6. محيط طباطبايي، تاريخ تحليلي مطبوعات ايران، ج2، ص 91.
|
ارسال به دوستان
نسخه قابل چاپ
