» به ياد آيت‌الله سيد محمود علايي طالقاني

سهيلا عين‌الله‌زاده

آيت‌الله سيد محمود علايي ‌طالقاني فرزند آيت‌الله حاج سيد ابوالحسن حسيني در اسفند 1289 در روستاي گليرد طالقان، از خانداني ريشه‌دار در علم و فقاهت، متولد شد. پس از فراگيري علوم اسلامي در مدارس رضويه و فيضيه قم  نزد آيات شيخ عبدالکريم حائري ‌يزدي، سيد محمد حجت و سيد محمدتقي خوانساري، از حوزه درس شيخ محمدحسين غروي و آقا ضياءالدين عراقي نيز در نجف استفاده کرد. پس از بازگشت به قم و دريافت اجازه اجتهاد از آيت‌الله حائري، در سال 1318 به تهران مراجعت کرد و به جرم مخالفت با رژيم پهلوي دستگير و زنداني شد.

کلاسهاي درس ايشان از 1327 به بعد در مسجد هدايت تهران، مرکز تجمع عناصر روشنفکر مذهبي و نيروهاي مذهبي جبهه ‌ملي بود که بعدها به تأسيس نهضت آزادي منجر گرديد. در 1331ـ1330 به اردن و مصر سفر کرد. در مبارزات ملي شدن صنعت نفت شرکت کرد و بعد از کودتاي 28 مرداد به اتهام مخفي کردن نواب‌ صفوي رهبر فدائيان اسلام در منزل خود دستگير شد.

ايشان به سبب مبارزات خود به دفعات زنداني شد و در 1343 نيز او را به دليل حمايت از نهضت امام (ره) به زندان افکندند که در 1346 آزاد شد. در 1350 به زابل و سپس به بافت کرمان تبعيد شد. در 1354 به سبب خيانت يکي از اعضاي مجاهدين خلق دستگير و به ده سال زندان محکوم شد. بالاخره در آبان 1357 بر اثر قيام خونين و حماسه‌آفرين ملت ايران درهاي زندان قصر به روي او باز شد و به فعاليت خود ادامه داد. مصاحبه‌ها، اعلاميه‌ها، بيانيه‌ها، سخنرانيها و پيامها شروع شد. منزل کوچکش در پيچ شميران به يک دفتر و ملجأ و مأمن و ستاد انقلاب تبديل شده بود. تلفني با امام(ره) در نوفل‌ لوشاتو پيوسته در ارتباط بود. تا اينکه انقلاب ‌اسلامي به پيروزي رسيد.

امام (ره) در پاريس از نزديکان خود اسامي کساني را براي عضويت در شوراي ‌انقلاب خواسته بودند. ايشان پس از دريافت اسامي، عده‌اي را به عضويت شوراي‌ انقلاب تعيين کردند و پس از بازگشت به ايران به اطلاع ياران رسانيدند که يک نهاد به عنوان شوراي ‌انقلاب تعيين کرده‌اند که وظيفه قانونگذاري و تعيين سياست کشور را به عهده دارد، و نهاد ديگري به عنوان دولت موقت که بازوي اجرايي شوراي‌ انقلاب است.

در نخستين جلسه شوراي ‌انقلاب آيت‌الله طالقاني به رياست شورا انتخاب شد و چنانکه خود او اظهار مي‌داشت، با وجود ضعف و بيماري، به انجام اين وظيفه کمر همت بست و در بيشتر جلسات شرکت مي‌کرد. همچنين به عضويت مجلس خبرگان برگزيده شد و در مرداد 1358 به فرمان امام (ره) اولين نماز جمعه را در دانشگاه تهران اقامه کرد.

آخرين نماز جمعه ايشان که در روز 16 شهريور 1358 برپا شد، در بهشت زهرا و بر سر قطعه شهداي 17 شهريور 1357 بود، و ايشان در خطبه‌هاي آن روز با لحني انتقادي و گله‌آميز از تصويب نشدن اصول شوراها در قانون‌ اساسي و مزاياي شوراها و تأثير آن بر مردم سخن گفت و مصراً از نمايندگان مجلس خواست که با تصويب مواد قانوني شوراها کار مردم را به خودشان بسپارند تا مردم باور کنند که انقلاب شده و خودشان مي‌توانند سرنوشت خود را تعيين کنند و بياموزند که چگونه مردم‌سالاري را عملاً به اجرا گذارند. و طرحي براي شوراهاي گوناگون در کشور تهيه کرد، اما به سرانجام نرسيد... و در نيمه شب نوزدهم شهريور 1358 چشم از جهان فروبست.

به علت آنکه آخرين نماز جمعه بر سر قطعه شهدا برپا شد و تأکيد ايشان بر شورا بود، مردم در تشييع جنازه بي نظير امام ‌جمعه خود يکصدا فرياد مي‌زدند: «پيام طالقاني، شهادت است و شورا». از ايشان در زمينه تفسير قرآن و معارف ‌اسلامي و مسائل اجتماعي و سياسي به يادگار آثاري به جاي مانده است.

_____________________________

  منابع:

گلپور چمرکوهي، رضا. شنود اشباح (مروري بر کارنامه‌ سازمان مجاهدين انقلاب ‌اسلامي). تهران: انتشارات کليدر، 1381.

ياران امام به روايت اسناد ساواک (آيت‌الله سيد محمود طالقاني)، کتاب بيست و نهم، بخش اول. مرکز بررسي اسناد تاريخي وزارت اطلاعات. تهران: 1381.