» آتشكده ري

آسيه آل احمد

شهرري، در تقسيم بندي كشوري زير مجموعه استان تهران است ولي در دوران تاريخي ايران، ري، يكي از شهرهاي بسيار مهم، چه در دوران پيش از اسلام و چه بعد از اسلام بوده است. اين را مي توان علاوه بر مطالعه و تحقيق به سهولت در آثار به جا مانده در منطقه ديد، از آثار باستاني: آتشكده، قلعه گبري، دژ رشكان، چال ترخان و استودان و از آثار تاريخي به جا مانده: حضرت عبدالعظيم(ع)، امامزاده حمزه (ع) و طاهر (ع)، بي بي زبيده، برج طغرل، برج نقاره خانه، گنبد اينانج، ارگ سلجوقي... اشاره كرد. قابل ذكر است كه بقعه بي بي شهربانو و چشمه علي از آثار باقي مانده از دو دوره قبل و بعد از اسلام هستند. در اين قسمت به معرفي آتشكده ري مي پردازيم.

در جنوب شرقي شهر ري به سمت جاده ورامين، سمت راست پس از طي كردن چند كيلومتر بر بالاي تپه اي معروف به تپه ميل، دو طاق ضربي بزرگ ديده مي شود، كه علامت آتشكده ري است. موقعيت دقيقتر اين بنا، ميان دشت ورامين و فيروزآباد و جنوب شرقي امين آباد است. ابتدا جاده ايي فرعي تابلويي كوچك مسير ورودي را مشخص مي كند ــ در طول مسير هيچ تابلوي راهنمايي با عنوان آتشكده ديده نمي شود ــ درمحوطۀ پايين تپه، ساختمان كوچكي است با دو اتاق كه مقر يگان حفاظت است. همانجا توسط سربازان بليط وروديه فروخته مي شود. يكي از اتاقها موزه و اتاق ديگر نقشه ها، ماكت و مراحل كاوش ديده مي شود، بدون حضور يك نماينده و حتي تكه كاغذ و بروشوري از ميراث فرهنگي براي معرفي و توضيح بيشتر اين بناي باستاني، كه غريبه ها برايش سر و دست مي شكنند! سپس يكي ازهمان سربازها شما را براي رفتن بالاي تپه راهنمايي مي كند.

مسيري كوتاه كه از لابه لاي نيزاري مي گذرد و به يك سربالايي تند ختم مي شود. در محوطه بالا دو طاق ضربي آجري و پيهاي چند طاق ديگر كه از بين رفته اند، به چشم مي خورد. براي ورود به محوطه اصلي (طبقه زيرين)، بايد ازطرف ديگر تپه به پايين رفت (در عكسها مشخص است) يك ورودي با طاق ضربي كوچك و دالاني باريك و بلند، سپس به تالار اصلي وارد مي شويد. در اطراف آثاري از اتاقهايي چهارگوش بجا مانده است و مقدار زيادي گچبريهاي بسيار زيبا كه البته همه آنها تكه تكه شده بر روي زمين هستند با اشكال مختلف، طرحهاي هندسي و يا به صورت گلهاي تزئيني، يك بدنه ماهي بسيار زيبا كه نمونه كاملترش در موزه به ديوار زده شده است. همچنين براي محافظت بيشتر از بنا، طاق كاذبي بر روي تالار اصلي زده شده است. البته عكسها، به گوياتر شدن مطلب و توصيف زيبايي اين مكان باستاني كه از زمان ساسانيان به يادگار مانده، كمك مي كنند.

تاريخچه اين بنا به زمان انوشيروان ساساني مي رسد، دكتر كريمان به نقل از مسعودي، از كتاب مروج الذهب (332ه ق) آورده است : «آتشكده اي ديگر در پهنه سيروان [جنوب غربي ري] و ري وجود داشته و بتهايي در آن نهاده بوده، انوشيروان آنها را بيرون ريخته است و گفته اند وي اين آتشگاه را بديد و در آن آتشي عظيم بود و آن را به محل، معروف به بركه منتقل گردانيد اين محل زميني پست است كه تپه اي بزرگ در ميان آن واقع است و آتشگاه بر فراز اين تپه بنا شده است و هنوز در مواقع بارندگيهاي بزرگ گرد تپه را آب فرا مي‌گيرد و تالابي عظيم به وجود مي آورد».¹ باقي مانده تالاب و نيزار نيز همچنان باقي است.

كاوشهاي بسياري در تپه ميل توسط باستان شناساني چون دمورگان، اشميت، پزارد و نومان انجام شده است ولي در حال حاضر هيچ گونه حفاري و كاوشي در اين مكان انجام نمي شود.²

عکس از: آسيه آل احمد

 

نماي دشت از بالاي آتشكده	دورنماي آتشكده	نماي آتشكده از ضلع غربي
باقي مانده پايه هاي طاق ضربي (در سمت چپ) ورودي به سالن پايين	نيزار آتشكده ري	طاق ضربي بيرون آتشكده
ديوارهاي آتشكده	گچبري در كف تالار آتشكده
	بقاياي ديواره هاي آتشكده	نمونه ديوار آتشكده در موزه
قسمتي از ديوار آتشكده در موزه	بدنه ماهي	ماهي گچبري در موزه
		داخل موزه آتشكده
كوزه به دست آمده در حفاريها در موزه	نمونه اي از اشياء به دست آمده	نمونه گچبري
نمونه گچبري در موزه	نمونه گچبري در كف تالار آتشكده بدون حفاظت	نمونه گچبري در موزه
	نمونه هایي از ظروف به دست آمده در حفاريها

__________________________

1. حسين كريمان، قصران، تهران، انتشارات انجمن آثار ملي ،2536، ج1، ص130.

2. عزت الله نگهبان، مروري بر پنجاه سال باستانشناسي، تهران، سازمان ميراث فرهنگي كشور، 1376، صص494،484 .