» تبديل تاريخ مجعول شاهنشاهي به هجري شمسي

(5 شهريور 1357)

مظفر شاهدي

از جمله اقدامات رژيم پهلوي در نيمه دهه 1350 ش که در راستاي توجه به بنيادهاي باستانگرايي و به هدف دور شدن هرچه بيشتر از فرهنگ و تمدن اسلامي صورت عملي به خود مي‌گرفت، تغيير مبدأ تاريخ ايران از هجري شمسي (از مبدأ هجرت پيامبر عظيم الشأن اسلام حضرت محمد [ص]) به تاريخ مجعول و غير قابل اعتناي شاهنشاهي بود. اين اقدام که در اوج قدرت استبدادي محمدرضا شاه و سرمستي کاذب او در شرايط افزايش چشمگير (ولي سخت زودگذر) عايدات نفتي تحقق يافت از سوي آگاهان به امور در داخل و خارج از کشور با تمسخر و انتقاد فراواني رو به رو شد. اين طرح که کارشناسان به اصطلاح فرهنگي و تاريخي وابسته به حکومت مدتها پيرامون آن به مطالعه و بررسي پرداخته بودند، به صورت يک لايحه قانوني به مجلسين سنا و شوراي ملي (دوره 24) ارائه شد و در روز 24 اسفند 1354 که مقارن با سالگرد تولد رضا شاه بود در ميان سخنراني و ابراز احساسات چاپلوسانه و بس تملق‌آميز نمايندگان مجلسين و نمايندگان دولت وقت به تصويب رسيد. و در حالي که رژيم پهلوي خود را آماده برگزاري جشن پنجاهمين سالگرد شاهنشاهي دودمان پهلوي آماده مي‌کرد، سال 1355 با مبدأ تاريخ شاهنشاهي 2535 آغاز شد و اين تاريخ مجعول چنان تنظيم شده بود که گويي سلطنت رضا شاه دقيقاً در سال 2500 شاهنشاهي پايان يافته و آخرين شاه پهلوي (محمدرضا شاه) حکومتش را از همان تاريخ شروع کرده است. آنچه بود در جلسه روز 24 اسفند 1354 که اين طرح صورت قانوني به خود گرفت نمايندگان زير (از دو مجلس) به ايراد سخنرانيهاي بس متملقانه و آزاردهنده از نقش رضا خان و فرزندش در توسعه و تعالي کشور و به اوج رسانيدن نظام شاهنشاهي در ايران پرداختند: جواد سعيد (نایب رئيس مجلس شوراي ملي)، عيسي صديق (سناتور)، هولاکو رامبد (نماينده مجلس شورای ملي)، عماد تربتي (سناتور)، مصطفي الموتي (نماينده مجلس شوراي ملي)، شوکت ملک جهانباني (سناتور)، مهين دخت صنيع (نماينده مجلس شوراي ملي)، اميرعباس هويدا (نخست وزير و دبيرکل حزب رستاخيز)، محمدعلي علامه وحيدي (سناتور)، و داريوش همايون.

اما چنانکه آگاهان به امور پيش بيني مي‌کردند و تحولات آتي هم نشان داد دوران غرور توأم با خشونت و حماقت رژيم پهلوي ديري نپاييد و به رغم تمام تلاشهاي گسترده و سرمايه گذاريهاي گزاف تاريخ مجعول شاهنشاهي در عرصه کشور در ميان مردم ايران زمين جايي بيدا نکرد و بلکه خود به عاملي ديگر در ايجاد شکاف و فاصله گسترده‌تر ميان حکومت و مردم کشور مبدل شد و هنگامي که تحرکات انقلابي مردم ايران سخت ارکان حکومت را متزلزل ساخته بود جعفر شريف امامي که در 5 شهريور 1357 در مقام نخست وزير جايگزين جمشيد آموزگار شده بود به هدف فرونشاندن و کاستن از دامنه مخالفتهاي انقلابي، در همان نخستين روز صدارت، تاريخ مجعول شاهنشاهي را ملغي اعلام نموده بار ديگر تاريخ هجري شمسي را مبدأ تاريخ و تقويم ايران قرار داد.

منابع

مبدأ تاريخ شاهنشاهي، چاپ اول، تهران، وزارت اطلاعات و جهانگردي، 2535 (1355 ش)، ص 1ـ 120.

محمدعلي سفري، قلم و سياست، ج3، چاپ اول، تهران، نامک، 1377، ص 699 ـ 725.