5. فوايد تاريخي سکه

– خلأ زماني و حتي مکاني موجود بين محقق و تحقيق را از بين مي‌برد .

– اوزان و مقادير و عيار فلزات زمان خود را مشخص مي‌کند.

– قدرت اقتصادي، نظامي و سياسي را مي‌رساند.

– شعاير و اعتقادات يا باورهاي مختلف ديني و مذهبي را مي‌رساند.

– توالي سنوات حکومت سلسله‌ها و تسلط طولاني يا کوتاه مدت سلاطين را به شهرها و ممالک مختلف نشان مي‌دهد.

– رسم الخطهاي مختلف در ازمنه تاريخي را نشان مي‌دهد و سير تحولي آن را تعيين مي‌کند.

– نام شهرهايي را که از بين رفته يا از رونق نظامي و عمراني و اقتصادي يا تجاري افتاده‌اند و يا تغيير نام داده‌اند مشخص مي‌کند.

– اطلاعات مهم درباره ساختمانها، لباس و تاج سلاطين، ابزار جنگي، حيوانات، وسايل حمل و نقل و ابزار مختلف را دارد.

– در تنظيم رده بندي شاهان هر سلسله و يا سلسله‌هاي همزمان و حوزه قلمرو آنها مفيد است. 

– مهاجرت، پول و فلزات قيمتي را مانند غنيمتها و باج و خراجها را به طور نسبي مشخص مي‌کند.

6. نتيجه گيري

در ايران سکه طلا و نقره از روزگاران قديم ضرب مي‌شده و قانون عرضه و تقاضا بر آن حکومت مي‌کرده است. از سال 1306 ه.ق ضرابخانه ماشيني به طور رسمي در ايران بر قرار و تمام ضرابخانه‌هاي شهرهاي معتبر برچيده شد و فکر ايجاد چنين ضرابخانه‌اي سالها قبل در زمان وليعهد عباس ميرزا نايب السلطنه در تبريز مورد توجه بود. در اوايل سلطنت ناصرالدين شاه ضرب سکه آزاد بود و سکه‌هاي طلا، نقره و مس بدون محدوديت در ضرابخانه‌هاي تهران و تبريز و رشت ضرب مي‌شد.

تصوير ارباب انواع و شاهزادگان و سلاطين و طرز کلاه و لباس و آرايش مو، کمک موثري به علم آثار مادي و آداب و رسوم ملل مي‌نمايد. مثلاً سکه چهار درهمي صيدا که در يک طرف نقش کشتي جنگي بر روي امواج آب ديده مي‌شود و طرف ديگر شاهنشاه هخامنشي  اردشير سوم سوار بر گردونه‌اي که دو اسب قوي هيکل آن را مي‌کشند و در مقابل او ارابه ران تسمه‌هاي قطور را گرفته است و در پشت گردونه نگهبان شاهي سايه بان به دست در حرکت است. معرف وضع کشتيراني در 2400 قبل و ساختمان گردونه و نوع لباس و آداب رسوم سوار شدن بر آن را به طرز دقيقي نشان مي‌دهد و در حقيقت اين قطعه فلز کوچک منقوش تاريخ واقعي و مدرک صحيح قسمتي از تاريخ آن دوران است.¹⁸

قسمت مهمي از آثار هنري ساساني که فلز کاري و زرگري است و خوشبختانه قطعاتي بسيار جالب از صحنه‌هاي شکار و رزم و بزم از حقارتها به دست آمده به واسطه تطبيق با سکه‌هاي آن دوره که تصوير کامل هر يک از سلاطين به طور دقيق و ظريف از تزيين سر و سينه و آرايش مو و تاج است مي‌توان اين شاهکارهاي هنري را با دقت مشخص و منتسب به هر يک از شاهان وقت نمود.

اگر در گذشت زمان و حوادث دوران و تغييرات تحت الارضي، جنگها، خرابيها و آتش سوزيها و غارتها، آثار و تمدن قديم مثل شهرها و بناها و آثار هنري و نوشته و کتيبه‌ها و غيره به کلي از بين رفته و يا مختصري به جاي مانده که با کوشش فراوان و صرف وقت زياد قسمتي از آن از زير توده‌هاي عظيم خاک و خرابه‌ها برون ‌آمده يا مي‌آمد، با وجود اين بسياري از وقايع تاريخي دنياي قديم مجهول است ولي خوشبختانه فلزاتي چون طلا، نقره خالص و برنز در مقابل آفات مقاومت زيادتري دارند و به همين دليل مسکوکات بر جاي مانده مي‌توانند در شناخت دقيق‌تر دوره‌هاي مختلف کمک شاياني به باستان شناسان بنمايد.¹⁹

منابع و مآخذ

تاريخچه سي سال بانک ملي ايران 1307 ـ 1337،[بي جا: بانک ملي ايران، 1338].

ترابي طباطبايي، جمال. سکه‌هاي شاهان اسلامي ايران. تبريز: اداره کل فرهنگ و هنر آذربايجان شرقي، 1350.

ترابي طباطبايي، جمال. سکه‌هاي ماشيني ايراني و مقدمه‌اي بر سکه شناسي. تبريز: فروغ آزادي، 1371.

شهبازي فراهاني، داريوش. تاريخ سکه در دوران قاجاربه. تهران: انتشارات پليکان، 1380.

شوراي کتاب کودک. فرهنگنامه کودکان و نوجوانان. تهران: نشر فرهنگنامه، 1381.

طالبي، فرامرز. قاييني، فرزانه. کتاب شناسي سکه. تهران: مديريت آموزشي، اسناد فرهنگي و انتشارات با همکاري انتشارات هور، 1373.

مشيري، محمد. سکه‌هاي آقا محمد خان قاجار. تهران: انتشارات گوتنبرگ، 1351.

مشيري، محمد. معرفي چند سکه از دوران قاجار. تهران: ضميمه مجله بررسيهاي تاريخي، 1349.

مصاحب، غلامحسين. دايرة المعارف فارسي. تهران: انتشارات فرانکلين، 1345.

ملکزاده بياني، ملکه. تاريخ سکه از قديمي ترين ازمنه تا دوره ساسانيان. تهران: مؤسسه انتشارات با همکاري انتشارات هور، 1373.

صفحه 1

____________________________________

1. داريوش شهبازي فراهاني، تاريخ سکه (دوره قاجاريه)، ص 13.

2. ملکزاده بياني، تاريخ سکه از قديميترين ازمنه تا دوره ساسانيان جلد اول و دوم، ص 14.

3. داريوش شهبازي فراهاني، ص 18.

4. استناده: يعني هر چيزي که برطبق قبول عموم به عنوان مبنايي براي مقايسه انتخاب شود.

5. غلامحسين مصاحب، دايرۀ المعارف فارسي، ج اول، ص 1310.

6. داريوش شهبازي فراهاني، ص 48.

7. احمد کسروي، تاريخچه شير و خورشيد، ص 36 و 37.

8. داريوش شهبازي فراهاني، ص 32.

9. سيد جمال ترابي طباطبايي، سکه‌هاي ماشيني ايران و ...، ص 12.

10. محمد مشيري، سکه‌هاي آقا محمد خان قاجار، ص 23.

11. همان، ص 14.

12. محمد مشيري، ص 15.

13. سيد جمال ترابي طباطبايي، سکه‌هاي شاهان اسلامي ايران، ص 289.

14. داريوش شهبازي فراهاني، ص 121 و 122.

15. سيد جمال ترابي طباطبايي، سکه‌هاي شاهان ايران 2،ص 293.

16. سيد جمال ترابي طباطبايي، سکه‌هاي ماشيني ايران و مقدمه‌اي بر سکه شناسي، ص 76.

17. داريوش شهبازي فراهاني، تاريخ سکه (دوره قاجاريه)، ص 162.

18. ملکزاده بياني، تاريخ سکه از قديميترين ازمنه تا دوره ساسانيان، ج 1 و2 ، ص 4 و 5.

19. ملکزاده بياني، علم سکه شناسي، ص 6 و 7.