 |
| ماهنامه شماره 65 - صفحه 6 |
» ملک فاروق جلال فرهمند Farahmand@www.iichs.org محمود جم سفير ايران پس از شهريور بيست –در مصر – وقتي براي بار دوم با ملک فاروق ديدار کرد از ظاهر و خلق و خوي وي به تعجب افتاد. ملک فاروق، ملک فاروقي نبود که چند سال پيش جم در کسوت نخست وزيري جهت خواستگاري فوزيه ديده بود. رفتار ظاهري و اخلاقي وي تغيير کرده بود و لااباليگري مشهود بود. هيکل زيبا و ورزشکاري وي، چاق و بد فرم شده بود. چهره اين ملک نشان از انحطاط کامل پادشاهي مصر داشت. خاندان ملک فاروق ريشه‌اي 150 ساله در مصر داشت. ريشه‌اي که چندان با تاريخ چندين هزار ساله مصر همخواني نداشت. از پانصد سال قبل از ميلاد که مصرِ فراعنه به اشغال خاندان هخامنشي درآمد، آن کشور ديگر به عظمت گذشته خود باز نگشت. پس از هخامنشيان، يونانيان و سپس روميان و پس از آن اعراب مسلمان شبه جزيره بر آن حکمراني کردند، حکمراني‌اي که با تشکيل حکومت فاطميون مصر و سپس سرنگوني آن به خاندان عثماني رسيد. با تضعيف حکومت عثماني حکومت نيم بندي در مصر تشکيل شد که باز تحت سيطره قدرتهاي استعماري آن روز دنيا قرار داشت که آخرين آن حمله ناپلئون به مصر و اشغال سه ساله آن بود. ماترک ناپلئون حکومتي ضعيف با تسلط يک پاشاي عثماني بود. پس از چندي محمدعلي پاشا که نژادي آلبانيايي داشت و در رأس يک ارتش آلبانيائي ـ عثماني به مصر آمده بود به علت خدمات و تازگي فکر، مورد عنايت مقامات محلي مصري قرار گرفت و با فشار نهادهاي مختلف، خليفه عثماني ناچار به انتصاب وي به عنوان پادشاهي مصر گرديد. با پادشاهي محمدعلي دورۀ جديدي در تاريخ معاصر مصر آغاز شد. همچنانکه سر سلسله هر حکومتي موفق ترين آنان است، محمدعلي نيز طي چند ده سال، حکومتش به حد اعلاي شکوه و عظمت رسيد. ايجاد ارتش نوين و کارخانه‌ها و راهها و سدهايي که تا آن مقطع در مصر سابقه نداشت مظهر اين تغييرات شگرف بود. هر چند اين اعمال عمراني با استفاده از زور و ديکتاتوري پيش مي‌رفت ولي لااقل سر سلسله اين خاندان خدمتي به مصر انجام داد. محمدعلي ظاهراً مطيع دولت عثماني بود ولي اين ظاهر کار بود. چند سال بعد به بهانه‌اي که پيش آمد محمدعلي بر پدرخوانده‌اش شوريد. فرار شش هزار کشاورز مصري به سوريه دستاويزي بود براي محمدعلي که با لشکر قدرتمندش به سرزمين عثماني و مستعملات آن يورش برد. لبنان و سوريه اشغال شد. کار به جايي رسيد که لشکر عثماني در داخل ترکيه کنوني از سپاه محمدعلي شکست خورد و بيم آن مي‌رفت که استامبول پايتخت نيز به اشغال محمدعلي درآيد. فرانسه و انگليس که عثماني را در مقابل تهديد روسيه لازم داشتند مانع از پيشروي سپاه محمدعلي شدند و در جنگي خونين شکست سختي به او وارد کردند. فشار جنگهاي پي در پي بر دولت نوپاي مصر گران آمد و بسياري از منابع اقتصادي کشور رو به ضعف و انحطاط افتاد و افلاس اقتصادي کشور را رو به ورشکستگي کشاند. جانشينان محمدعلي هر کدام ناکارامدتر از ديگري بودند. فؤاد پدر ملک فاروق که به حاکميت رسيد مصرِ به ظاهر مستقل تحت استعمار شديد استعمارگران و خصوصاً انگلستان قرار داشت. کانال سوئز شاهرگ حياتي جهان آن روز در اختيار انگليس و فرانسه بود. پادگانهاي نظامي انگليس در نقاط مختلف مصر مستقر بودند و مصر نيمه مستعمره ظاهري از کشور کهن فرانسه داشت. نماي اين کشور دو شهر اسکندريه و قاهره بودند. هر تازه وارد بي خبري که پاي به اين دو شهر مي‌گذاشت به شدت مجذوب ظاهر زيبا و فريبنده اين دو شهر مي‌شد. در وراي اين ظاهر بزک کرده دنيايي از زشتي و فقر نهفته بود. بيشتر جمعيت مصر که به فلاح يعني کشاورز معروف بودند همچون بردگان دوران فراعنه در فقر کامل زندگي مي‌کردند. غذاي عمده اين قشر لوبيا يا فول و اندکي نان بود که آن هم به سختي نصيبش مي‌شد. حاکمان خاندان ملک (خديوي) در سطح بالاتر از دربار ملکه انگليس زندگي مي‌کردند. کاخهاي متعدد و سفره خانه‌اي که چشم هر ديپلمات خارجي را به تعجب وا مي‌داشت، به طوري که محمود جم در سفر اولش به قاهره چنان تحت تأثير عظمت دربار ملک فاروق قرار گرفت که دربار ايران برايش چون درباري عقب افتاده بود. شايد يکي از دلايلي که فوزيه همسر اول محمدرضا چندان دلِ خوشي از دربار ايران نداشت همين امر بود. واقعاً تهران آن روز با قاهره قابل قياس نبود. ملک فاروق نماد اين حکومت نامتعارف بود. درباري کاملاً غربي و به ديگر سخن فرانسوي و اروپايي که هيچ سنخيتي با مردم مصر نداشت. حتي ظاهر و قيافه اين خاندان به دليل نژاد اروپاييش هيچ تناسبي با نژاد عامه مردم مصر نداشت. پيوند دو دربار ايران و مصر با ازدواج محمدرضا پهلوي و فوزيه پس از دو هزار و اندي سال که از اشغال مصر توسط هخامنشيان مي‌گذشت فرصتي مجدد براي ايجاد روابط بين دو کشور بود، ولي شروع جنگ جهاني دوم و بازگشت فوزيه به مصر و سرانجام طلاق، اين دو خاندان را از هم جدا کرد. ده سال بعد ملک فاروق با کودتاي نظاميان ناسيوناليست مصر به رهبري جمال عبدالناصر راهي جز بازگشت به مسقط الرأسش يعني اروپا نداشت.
|
ارسال به دوستان
نسخه قابل چاپ
