» لابي انتخاباتي

جلال فرهمند

بيش از چند ماه از کودتاي 28 مرداد نگذشته بود که مجدداً انتخابات مجلس به دست دربار افتاد. مجلس سنا نيز دست به انتخابات جديد زد. هر چند خود مجلس سنا به دليل اينکه نيمي از نمايندگان آن به دست شاه انتخاب مي‌شدند فرمايشي بود ولي با وقوع کودتا نيم ديگر نيز کم از انتصابي نبودند. بدين شکل مجلس سنا، مجلس شوراي ملي و دولت کودتا عملاً در دستان شاه و دربار قرار گرفت. نمايندگان مجلس سنا معمولاً از معّمرين سياسي و صاحب منصبان نظامي قديمي ايران بودند، به طوري که بسياري از آنان در طول دورۀ نمايندگي به علت کهولت سن از دنيا مي‌رفتند. البته بايد توجه داشت که اين افراد مي‌بايستي مورد وثوق حکومت و مورد تأييد آنها مي‌بودند.

محمود جم از جمله اين افراد است. وي که شروع فعاليتش در امور سياسي از دوران ولايتعهدي محمدعلي ميرزا آغاز گرديد تا اين زمان يعني انتخابات مجلس دوم سنا فراز و نشيب زيادي را طي کرده بود؛  از منشي‌گري سفارت ايران در پاريس تا وزارت خارجه و سفارتهاي متعدد در نواحي مختلف جهان، حتي در سال 1314 پس از محمدعلي فروغي به نخست وزيري رسيد. البته با ازدواج پسرش فريدون جم  با شمس پهلوي دختر رضاشاه جايگاه وي و قرابتش به دربار بيشتر نيز گرديد. اولين سمتش در دربار شاه جديد يعني محمدرضا پهلوي سفارت ايران در مصر بود. وي علاوه بر سمت سفيري از دوستان نزديک ملک فاروق پادشاه مصر و خواهر همسر محمدرضا يعني فوزيه بود. تلاشهاي وي جهت بر هم نخوردن ازدواج شاه و فوزيه به جايي نرسيد و وي با نااميدي به ايران بازگشت. نمايندگيهاي متعدد در مجلس سنا در واقع از آخرين کارهاي سياسي او در ايران بود. وي با توجه به سابقه قبلي که در کرمان داشت – يعني در سال 1305 حکمران و استاندار آنجا بود –توانسته بود بين افراد مختلف و صاحب نفوذ آن شهر جايگاهي داشته باشد. بدين لحاظ مي‌توانست به عنوان نماينده مجلس سنا از آن شهر براي خود حسابي جداگانه باز کند. از شهرهاي اقماري کرمان، شهر بندر عباس بود که نمايندۀ مستقلي نداشت و تابع کرمان بود. البته رأي اين شهر نقش مهمي در انتخاب نمايندۀ کرمان بازي مي‌کرد. خانواده گله‌داري بندر عباس از خانواده ثروتمند و صاحب نفوذ اين شهر بودند که جلب نظر آنان در واقع جلب آراء کل اين منطقه به حساب مي‌آمد. گله‌داريها خود از نزديکان و ارادتمندان محمود جم به حساب مي‌آمدند. در اين دو نامه که در اين شماره بهارستان در معرض ديد قرار گرفته در واقع چگونگي تعامل نمايندگان مجلس با افراد صاحب نفوذ هر منطقه به خوبي نمايان و آشکار است، يعني فردي چون محمد گله‌داري با نفوذ در انجمنهاي انتخاباتي هر منطقه در صدد جلب آراء ديگر اعضا براي کانديداي مورد نظر خود و کم کردن آراء رقيب انتخاباتي خود بوده است. البته ثمره تلاش گله‌داري، انتخاب محمود جم از آن منطقه براي مجلس سنا بود.

سال بعد حتي گله‌داري تلاش ‌مي‌نمايد که نظر محمود جم را جهت شرکت فرزندش فريدون براي نمايندگي مجلس نوزدهم جلب نمايد، که احتمالاً به دليل نظامي بودن فريدون جم موفق به اين کار نمي‌شود، ولي تلاشهاي محمود گله‌داري کاملاً عملي و واقعي به نظر مي‌آيد. خواندن اين دو نامه و چگونگي لابي طرفداران کانديدهاي مختلف جهت ورود به يک دستگاه قانونگذاري در نوع خود جالب است:

محمد گله‌داري

19/12/33

بندر عباس

حضور محترم جناب آقاي محمود جم دام اقباله،

پس از تقديم ارادت خالصانه موقع را غنيمت شمرده در ضمن عرض تبريک به مناسبت آغاز سال نوين که اميدوارم براي آن جناب و فاميل محترم سعادت و موفقيتهاي نامحدودي در برداشته باشد بي‌مورد نيست قضاياي اخير و جريانات محلي را به عرض برسانم. اولآً افتخار دارم که پيشنهاد فدوي مورد استقبال اهالي بندرعباس واقع و سبب مخابره تلگراف مبني بر تقاضاي اهالي از قبوليت نمايندگي مجلس سنا گرديده و به موافقت آن جناب مواجه شد. در ضمن عمل و اخذ آراء مشاهده شد که از کرمان به مشير دواني کمکهايي مي‌شود و توصيه لازمه به فرماندار شده و مي‌خواهند ايشان را در صورت امکان نفر اول والّا به هر قيمت باشد نفر دوم بيرون بياورند. از آنجايي که لطف خداوندي شامل حال ماها بود و مي‌خواست نزد جناب‌عالي رو سفيد شويم اکثريت انجمن با ما بود و نيابت رياست خود انجمن را خود بنده دارا بودم، روي اين اصل تصميم گرفته شد که در روز سوم يک قسمت از آراء خودمان را به آقاي سيد عبدالرحيم خطيب که امام و قاضي جماعت تسنن مي‌باشد اختصاص داده تا ايشان را نفر دوم نماييم. البته از اين منظور فقط اين بود که چنانچه آن جناب مطابق قانون نتواند هر دو نمايندگي را دارا باشيد، يعني هم نماينده کرمان و هم نماينده بندرعباس باشيد و مجبور به استعفاء از نمايندگي بندرعباس شويد از لحاظ اينکه جناب عالي کانديد ما هستيد و نفر دوم هم که حاجي مشير باشد ممکن است روي اصل اينکه جناب عالي کانديدا هستيد و يا قبول نمايندگي را فرموده‌ايد در مرکز استان در انتخاب دوم مخالفت نمايد و آقاي خطيب را نفر دوم نموديم چون از هر حيث مورد اعتماد و اطمينان مي‌باشد و در مرکز استان به آن جناب بدون ترديد رأي خواهد داد و چنانچه از نفر دوم کرمان اطمينان کامل نباشد هر تصميمي که اتخاذ بفرماييد تلگراف فرماييد تا انجام دهم. در هر صورت امر امر مبارک و منتظر دستور آن جناب هستم. در خاتمه موفقيت جناب‌عالي را از خداوند خواهان و اميدوارم در خرداد ماه البته به زيارت جناب عالي نائل و شرفياب شوم.

فدوي

[امضاء:] محمد گله داري

[در حاشيه:] اهالي استدعا دارند که حتي المقدور از نمايندگي بندر عباس استعفا نفرماييد مگر اينکه شخص دوم کرمان مورد اعتماد نباشد در اين صورت چارۀ نيست. عنوان تلگرافي فدوی همان «محمد گله داري» است.

آدرس: آقاي محمد گله داري، بازار بندرعباس

[58544 - 58543]

MOHAMAD E.GELLADARY                                                                   Bandarabbas

GENERAL MERCHANT

CONTRACTOR

بندر عباس، 27/7/34

حضور محترم حضرت مستطاب اجل آقاي سناتور محمود جم دام اقباله،

پس از تقديم ارادت خالصانه محترماً به عرض مي‌رساند، مدتي است قصد عريضه نگاري داشته و بعداً هم مايل بودم چنانچه فراغتي دست دهد شخصاً شرفياب شوم ولي به واسطه فوت والده در چند ماه قبل و گرفتاري خانوادگي مانع از حرکتم شده تا اينکه آقاي عبدالرسول محترمي وارد و  مراتب الطاف حضرت مستطاب عالي نسبت به فدوي ابلاغ داشت که اسباب بسي افتخار فدوي گرديد.

مقصود عمده از شرفيابي مخصوصاً براي کسب دستور و نظريه آن جناب براي انتخاب دورۀ نوزدهم بود که چنانچه آن جناب به فدوي اجازه جسارت بدهيد جناب آقاي فريدون جم را از حوزه عباسي کانديدا نماييم و از حالا مشغول کار شويم. البته همان طور که عرض کردم بنده به واسطه ارادتي که به آن خانواده محترم دارم مي‌خواهم خدمات ناقابلي که از دستم بر‌مي‌آيد به موقع انجام دهم تا عقيده خود آن جناب چه باشد و خود معظم اليه مايل به وارد شدن در زندگاني عباسي باشند يا خير؟ بسته به نظر جناب عالي است. در هر صورت چنانچه نظري داشته باشند اعم از آقاي فريدون يا ديگري و لازم باشد براي مذاکره بيشتري و کسب دستور شخصاً شرفياب شوم، هر صورت صلاح بدانيد چه به وسيله تلگراف و چه کتبي به موقع لزوم امر فرماييد فوري شرفياب شوم. ضمناً لازم است به عرض برسانم که از انتخابات مجلس سنا آقاي ارباب مهدي مخالفت خود را با جماعت فدويان علني کرده و جماعت هم که اکثريت شاخص و فاحشي دارند ارادتي به ايشان ندارند و حاضرند اوامر جناب مستطاب عالي را از جان و دل انجام دهند. در انجام فرمايشات چاکرانه حاضرم.

[امضاء:] محمد گله داري

[58545]