» گزارشهای نظمیه

گزارشهای نظمیه از محلات طهران عنوان کتابی است در دو مجلد. این کتاب با عنوان فرعی " راپورت وقایع مختلفه دارالخلافه (1305-1303هجری قمری)" از کارهای ارزنده سازمان اسناد ملی ایران است که به کوشش خانمها انسیه شیخ رضائی و شهلا آذری در سال 1377 در 3000 نسخه تدین شده.

شاید یکی از راههای مطالعه تاریخ، خواندن کتابهای از این دست باشد. تاریخ نسبتاً مستندی که برای تاریخنگاری نگارش نیافته و به همین سبب زیباییها و ظرافتهایی دارد که تاریخنگاری کلاسیک فاقد آن است. به نظر می رسد برای توضیح و تبیین تاریخ اجتماعی ایران از این دست کارها بی نیاز نباشیم. و اکنون چند گزارش کوتاه:

سنگلج - مشهدي حيدر حلاج ديشب مي خواسته برود بالاي بام بخوابد. زنش مانع مي شود. مشار اليه قبول نكرده، مي رود مي خوابد. اواسط شب براي حاجتي برخاسته، از بام افتاده، سرش شكسته و خون از گوش او رفته، به فاصله ساعتي فوت مي كند. (ص7)

محله دولت - ديشب عيال مشهدي حسين نام با شوهرش نزاعشان شده، ضعيفه به رييس محله شكايت مي كند. رييس محله فرستاده، تحقيقات كرده، معلوم مي شود كه مشار اليها بدون اذن شوهرش با همسايه ها به حضرت عبدالعظيم (ع) رفته است. مشار اليها از او مؤاخذه نموده نزاع جزيي كردند، آنها را صلح مي دهند.

چالميدان - ديروز مشهدي حسين نام به رييس محله اظهار مي دارد كه يك رأس الاغ من در بيرون دروازه مفقود شده است. رئيس محله چند نفر فرستاده جستجو كرده الاغ مشار اليه را پيدا نموده آورده، به او مي سپارند، با كمال امتنان مي برد. (ص 32)

سنگلج - ديشب شخصي از عابرين در خيابان گمرك عبور مي كرده، يك مرتبه به يكي از چاههايي كه در آنجا است افتاده. اجزاي پليس رسيده ملتفت گرديده به زحمت او را از چاه بدون عيب و نقص بيرون مي آورند. (ص289)

عودلاجان - استاد احمد ارسي دوز كه مدتي قبل به زيارت مشهد مقدس مشرف شده بود مراجعت كرده ديروز وارد دارالخلافه شده است كسانش تشريفاتي براي ورود او ترتيب داده بودند. (ص474)

محله دولت - مشهدي جواد توتون فروش كه شخص پيرمردي بود دختر ده دوازده ساله[اي] را به نكاح خود درآورده هنوز عروسي نكرده بود، روز گذشته به خانه عروس خود رفته سركشي كرده به دكان آمده نزديك به غروب يك مرتبه افتاده از هوش مي رود. مادر زنش رفته او را به خانه آورده به فاصله جزيي فوت نموده است. ميرزا حسين، طبيب اداره پليس با يكي دو نفر طبيب ديگر فرستاده شدند جنازه او را ديده تصديق دادند كه سكته كرده است جنازه اش را امانت گذاردند تا بعد از 24 ساعت دفن نمايند. (ص554)

سنگلج - ديروز زن مشهدي محمد نام به حمام رفته طفل كوچك خود را در خانه نزد ضعيفه منسوب خودش مي گذارد. ضعيفه مي بيند طفل زياد گريه و بي تابي مي كند جزيي ترياك به او مي دهد حال طفل منقلب گرديده صبح آن روز فوت مي شود. ضعيفه مذكوره به مادر طفل مي گويد كه من ترياك دادم. چون عمداً مشاراليها اين كار را نكرده بود، مادر طفل حرفي نزد و طفل را به خاك مي سپارند.(ص512)