» صلح جهاني

مختار  حديدي

در آغاز قرن بيستم و همزمان با جنگ جهاني اول (1918- 1914)، در بحبوحه تركتازي دولتهاي اروپايي خاصه انگلستان در آسيا و به ويژه هندوستان، انسانهايي پديد آمدند كه خود را وقف «صلح جهاني» كردند، از اين جمله اند مهاتما گاندي در هندوستان و رومن رولان در فرانسه. همدلي و همصدايي ايشان مرزهاي جغرافيايي و سياسي را در نورديد تا مذاهب و انسان ها را به هم نزديك سازد. گاندي مي كوشيد با تكيه بر جان ِمذاهب و تأكيد بر يكي بودن سرچشمه زلال آنها پيروانشان را گرد هم آورد؛ براي آنكه "كرامت" انسان را پاس بدارند.

انسانهاي بزرگ اين قرن اگرچه داراي اصول مشتركي بودند اما در "نگاه" و "روش" تفاوتهايي داشتند. مطلب ذيل بخشي از نامه اي است كه رومن رولان براي گاندي ارسال كرده بود¹ در اين نامه نشانه هايي مي بينيم از نگاه رومن رولان به شيوه هاي "جنگ نو" در جهان:

... شما از اوضاع نبرد جديد آگاه هستيد. مي دانيد نخستين اقدام جنگي يك دولت در اين عصر جديد آن است كه مخالفان خود را در برابر انظار ساير مردم جهان نابود كند. براي اين منظور صداي دشمن را خفه مي كند و دنيا را از صداي خود پر مي سازد. مي دانيد كه امپراتوري بريتانيا در اين فن استاد كهنه كاري است، و همه نوع وسيله اي در اختيار دارد كه هند را در بند نگهدارد و پيوندش را با ديگر كشورهاي جهان قطع كند تا بتواند همه جا را با تبليغات خود پر سازد. اين كار هم اكنون آغاز شده چون رويدادهاي ماه گذشته بمبئي بهانه اي شده تا انگليس به دنيا بقبولاند كه هند در آتش ناامني مي سوزد، و روزنامه هاي مهم فرانسه، كه به گمان من پول خوبي به آنها داده مي شود، هر روز گزارشهاي بسياري از انگلستان دريافت مي كنند كه بسيار ماهرانه تنظيم شده، و با عناوين درشت درباره هند داستان پردازي مي كنند: هر روز "دوزخ در بمبئي" و "تبهكاري" مثل اينكه ناامني در سراسر هند گسترش يافته و گويي در هيچ جايي شرارت، جنايت و كشتار وجود ندارد؛ و گويا نجات همه بشريت بسته به اين است كه زندانبان درهاي زندان را محكم قفل كند تا جهان را از گزند مار نه سرِ (مار افسانه اي يونان كه به دست هركول كشته شد) هند مصون نگهدارد، ماري كه تنها بريتانيا مي تواند آن را در زنجير نگهدارد! به آساني مي توان دريافت كه هرچه لحظه عمل نزديك تر مي شود اين تبليغات پر آوازه تر مي گردند، و وقتي در برابر خود مقاومتي نمي بينند ديگر هيچ حدي نمي شناسند. (17 فوريه 1929)

__________________________________

1. رومن رولان و گاندي (نامه ها، گفت وگوها، يادداشتهاي روزانه، مقاله ها و...). ترجمه محمدتقي بهرامي حران. تهران، مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران، 1386.