» گنج يابي

جلال فرهمند

farahmand@www.iichs.org

پولدار شدن يك شبه آرزوي هر كسي است. خاصه آنكه در جايي زندگي كنيم كه گنج زير پاي هر كسي نهفته باشد.

ايران مهد گنجهاي زيرخاكي است. از آثار عتيقه گرفته تا پولهاي طلا و نقره نهفته شده در كوزه ها.

آثار باستاني در گذشته به كام فرنگيها بود و پولهاي كوزه به كام مردم طالب ثروت.

زماني كه اروپاييان پي به قدمت منطقه خاورميانه و شرق و غرب بين النهرين بردند، وسوسه كشف آثار باستاني گريبان آنها را گرفت.

ميسيونهاي مذهبي و نظاميان اروپايي مأمور در ايران از اولين گروههايي بودند كه به اين امر علاقه نشان دادند.

كاوشهاي باستانشناس و دانشمند انگليسي- لوفتوس- در اواسط قرن نوزدهم در شهر باستاني شوش، شامه تيز فرانسويان را تحريك كرد.

فرانسويان علاقه مند و آشنا به تمدن ايران، هيئتهاي مختلفي را گسيل كردند. از شانس آنان دوره، دوره اعطاي امتيازنامه يا عصر امتيازات بود و ناصرالدين شاه سردمدار آن.

فرانسويان با دادن پشيزي در سال 1302ق «امتياز انحصار اكتشاف آثار قديم در تمام نقاط ايران» را به دولت دادند.

شيرين تر از اين نمي شد، كل ممالك محروسه چندين برابر خاك فرانسه بود. ناصرالدين شاه در واقع گوشت را به گربه سپرده بود.

ناصرالدين شاه كه به نظر تيزهوش مي آمد چونان مردمان حريص بردن هر گونه اثر قديمي از سنگ و چوب باستاني را مجاز شمرد مگر آنكه از طلا و نقره باشد. از ديدگاه وي طلا و نقره ارزش داشت نه سنگ نبشته حمورابي را كه دُر يكتاي شوش بود.

فرانسويان با كمال ميل اين شرط ساده لوحانه را پذيرفتند. در سال 1299 مدرسه لوور پاريس تأسيس شده بود كه با امضاي اين قرارداد در 1302ق شعبه مطالعات فرهنگ ايران آن نيز گشايش يافت و بسياري از آثار باستاني ايران به اين شعبه منتقل شد و دريايي از تمدن ايراني در آن موج مي زند و اكنون نيز غني تر از موزه هاي ايراني است.

خروج بي حساب بسته ها و صندوقهاي مالامال از آثار عتيقه كه ارزنده تر از طلاي ناب بودند از زمان ناصرالدين شاه معمول شد و حتي در سالهاي ابتدايي دوران پهلوي نيز ادامه داشت.

مردم عادي در خرابه ها فقط دنبال طلا بودند. و هر از چندي راپورتچي ها، گزارشي از پيدا شدن دفينه اي در شهري دادند. كوزه سكه اي كه صاحبان آن از ترس دزد و مأمور حكومتي در حياط خانه يا ديوار دفن مي كردند و چون فقط خود خبر داشتند با مرگ ناگهاني، خاطره آن را نيز در دل خاك مي نهادند. و سرانجام با خراب شدن آن خانه و بنا و يا كند و كاو آدمي علاقه مند محتواي دفينه كشف مي شد.

در اين شماره بهارستان تعدادي عكس مربوط به حدود يكصدسال پيش از كند و كاو در خرابه هاي اطراف ري كه خود از مراكز عمده تمدن ايران به حساب مي آيد در معرض ديد خوانندگان قرار مي گيرد:

10727-3	10724-3	10729-3
10730-3	10725-3	10726-3
10728-3		10722-3