» بودجه سرّي

جلال فرهمند

farahmand@www.iichs.org

تا به حال سازماني به اين بدشگوني براي رؤسايش ديده نشده است. منظور سازمان اطلاعات و امنيت ايران (ساواك) است. چهار رئيس و چهار كشته روي دست اين سازمان مانده است. تيمور بختيار اولين رئيس آن به دستور شاه و به دست مأموران خود سازمان در عراق كشته شد و سه نفر ديگر يعني پاكروان، نصيري و مقدم پس از پيروزي انقلاب تيرباران شدند.

حيات 22 ساله اين سازمان همواره با بگير و ببندها و شكنجه و تعقيب و گريز همراه است. سال 1336 و تصويب قانون سازمان اطلاعات و امنيت در مجالس دوگانه ايران تأسيس اين سازمان را رقم زد. اين سازمان حاصل جمع ركن دوم ارتش و اطلاعات شهرباني است. كودتاگران 28 مرداد پس از پيروزي، تشكيلاتي را لازم داشتند كه بتوانند با قدرت با نيروهاي چپ و ملي و مذهبي برخورد كرده و آنها را در كنترل و زيرنظر داشته باشند. تيمور بختيار كه به عنوان حاكم نظامي خشن تهران به كار پرداخته بود تا سال 1335 تحت نظر خود به اين كار پرداخت. وي در طول اين 3 سال توانسته بود شبكه سازمان نظامي حزب توده را كشف و مراكز عملياتي آنان را قلع و قمع كند. ولي كل اين عملياتها با بي‏برنامگي و گاهي به صورت تصادفي و شانسي بود و هيچ برنامه‏ريزي حساب شده‏اي نداشت. همين بي‏برنامگي و خودسرانه عمل كردن سازمانهاي موازي تحت امر بختيار كار را به جايي رساند كه صداي برخي از حكومتگران را درآورد. ايجاد سازماني تخصصي سرلوحه كار هيئت حاكمه قرار گرفت. اين وظيفه نيز بر عهده بختيار قرار گرفت. وي نيز با استفاده از نظر كارشناسان سازمان سيا، ساواك را تأسيس كرد و با تصويب مجلسين فعاليت رسمي آن آغاز شد. علاوه بر نيروهاي ارتش و شهرباني كادرهاي جديد و تحصيل‏كرده استخدام شدند و قبل از پايان دهه چهل پاي سازمان قدرتمند اطلاعاتي اسرائيل يعني موساد نيز به ايران باز شد و آموزش به رده‏هاي بالاتر پيشرفت كرد.

چون اين سازمان نوبنياد بود مسلماً هزينه سنگيني نيز مي‏بايستي براي آن خرج مي‏شد. هزينه‏ها هميشه سري بود و بجز مقامات عاليرتبه و درجه اول كسي از آن خبري نداشت حتي مجلسين نيز اطلاعي از چگونگي مصرف بودجه آن سازمان نداشتند. ولي مسلماً سازماندهي هزاران نفر با تجهيزات جاسوسي گران قيمت در خارج و داخل هزينه سرسام‏آوري مي‏طلبيد.

براي نمونه در اين شماره بهارستان سندي معرفي شده كه مربوط به بودجه سال 1341 اين سازمان است كه به اختلاف رئيس وقت ساواك يعني پاكروان و وزارت دارايي مي‏پردازد.