آن وليعهد يگانه، آن سوختة زمانه، عمر به ولايتعهدي گذرانده بود كه تير قضا از پنج لول رضا به پرواز درآمد. ناصرالدين شاه بر خاك نشاند و مظفرالدين ميرزا بر اريكة سلطنت. يكي رفت به خاك گورستان يكي به كاخ گلستان.

پنج سالگي به تبريزش بردند براي تعليم زبان. چهل سال در حرمان بود. آخرالامر به تهران درآمد. تهرانيان كه افلام روزگارانند بر زبان آذري به استقبالش درآمدند.

باجي مظفر گلدي

برگ چغندر گلدي

في‏الجمله از مردان اهل عمل بود و دمادم در قبض بود. و عمل پادشاهان چون سفر درياست، خطرناك و سودمند. يا گنج برگيري يا در طلسم بميري. غالب روزها مسهل خورده در اندرون مي‏ماند.

از مؤانسان وي بحريني نامي بود صاحب كرامات. نقل است روزي بر لب دجله نشسته و خرقة ژندة خود را بخيه مي‏زد، سوزنش در دجله افتاد و به ماهيان اشارت كرد كه: سوزنم باز دهيد. هزار ماهي سر از آب برآورد، هر يكي سوزني زرين در دهان گرفته. بحريني گفت: سوزن خود مي‏خواهم ماهيكي ضعيف سوزن او به دهان گرفته، برآورد.

معروف است كه مظفر از رعد و برق بيم بسيار داشت. آن زمان كه آسمان قرمبه بود با آن سبيل نه ذرعي به زير عباي بحريني مي‏پناهيد. آن صاحب كرامت وي را گفتي: “گرخ ما الان گوتارار“

گفت: دو خصلت است كه دل را فاسد كند؛ بسيار خفتن و بسيار خوردن.

گفت: در مظفر چه گويي؟ گفت: از اوتاد است.

مظفر را با همه نرمخويي وزيري بود عين‏الدوله نام؛ ترشروي تلخ گفتار، بدخوي مردم‏آزار، گداطبع ناپرهيزگار كه رعيت را در حضورش نه زهرة خنده بود و نه ياراي گفتار.

گويند؛ عين‏الدوله در خواب بود كه نيمشب سقف خانه بجنبيد، چنانكه كسي بر بام بود. گفت: كيست؟ گفت: آشنايم، شتر گم كرده‏ام مي‏جويم او را. گفت: اي نادان شتر بر بام جويي؟ شتر بر بام چگونه باشد؟ گفت: اي غافل تو خداي را بر تخت زرين و در جامة اطلس مي‏جويي، شتر بر بام از آن عجيب‏تر است؟

عين‏الدوله سگهاي وحشي همي داشت. هيچ نمي‏خوردند الا گوشت مشروطه‏چي. چون بناي ظلم دير نپايد؛ اندك اندك در پرده در جايي؛ باغ ميكده نام، كميته انقلابي مشروطه‏خواه گرد آمد. (شعار حريت مي‏دانند) شاه كه بسيار هراسيده بود عين‏الدوله را گفت: اينها چه خواهند. گفت: مشروطه. گفت: سروصدا ندهند، مي‏دهيم. بيچاره ندانست كه مشروطه آب نبات قيچي نيست. در حال، عين‏الدوله گفت: اينها عزل مرا نيز خواهند. گفت: سروصدا ندهند معزول مي‏كنيم. عين‏الدوله را با آن همه طاق و طرمب¹ و انانيت اين سخن سخت آمد.

مظفر را به سبب بيماري گفته بودند كنتركسويل فرانسه را آب معدني است كه دفع صد بلا كند و البته ماه طلعتاني دارد كه پاي بازي² كنند. هر دو پا در يك كفش كرده بود، عزيمت كند به فرنگ.

روزي نزد بحريني گفت: وام دارم و هيچ ندارم. سنگي از زمين برداشت و بدو داد. آن سنگ زمرد شده بود. با آن 9 ماه در فرنگ بود وي را كفايت كرد.

باز هواي سفر داشت، از قضا از زمين نفت فراواني فوران كرد؛ فوران كردني، به ويليام دارسي ناكس مدت شصت سال پيش پيشكي فروخت و بار ديم عازم فرنگستان شد.

از غرايب روزگار مشروطه؛ التجا بردن به سفارتخانه‏هاي روس و انگليس بود. بلاتشبيه پيشتر به امامزداه‏ها پناه جستندي. در آن زمان چنان باب بود پناهيدن به سفارت اجنبي كه مپرس. اين تقصير همه بر گردن سگان عين‏الدوله اندازند.

با همه ولايتعهدي، يازده سال سلطنت بكرد. هنوز بر خوان الوان عمر دمي نخورده بود و بستي نكشيده بود كه گفتند بس. عزرائيل بيامده بود. مظفر به ميان كودكان گريخت. گفت: كجا شدي؟ گفت: به مهد كودك (مگر از مرگ برهد)، گفت بيا برويم ددر تا تو را قاقا دهم و به طرفه‏العيني جانش بستاند. بعد از وفات او را در خواب ديدند. گفتند: خداي عز وجل با تو چه كرد؟ گفت: بيامرزيد و يك نيمه بهشت مرا مباح گردانيد و گفت: مرحبا اي مظفر. گفت: چرا نيمة بهشت؟ گفت: چون مشروطه نيم‏بند بود.

______________________________________

1. اهن تروپ

2. حركات موزون، ترقص نمودن