نگهداري از ايتام در عرف سنتي و مذهبي ايرانيان جايگاه ويژهاي دارد. احاديث بسياري از بزرگان مذهبي درباب نگهداري و حفظ حرمت اين كودكان در كتب ديني آمده است. بسياري از متمكنين با دادن اعانه و بذل قسمتي از مال خويش به صورت وقف از اين اطفال حمايت ميكردند. وضع اين كودكان نيز برحسب حال حمايتكننده مالي خود متفاوت بود در صورت پرداخت به موقع پول حال و روزشان خوب بود و در غير اين صورت خير. با تاسيس بلديه از وظايفي كه تا آن موقع متولي خاصي نداشت برعهده آن گذاشته شد.
اين امر به سال 1325 قمري كه با تصويب كتابچه قانون مشتمل بر 108 ماده ميشد زمينه تاسيس تشكيلات جديد بلديه را فراهم كرد و نگهداري از ايتام را نيز به اين سازمان محول گردانيد. ولي بلديه كه خود توان پرداخت حقوق كارمندانش را نداشت چگونه ميتوانست به مؤسسهاي پر خرج نيز كمك كند؟ در حقيقت ضميمه شدن دارالايتام به بلديه بر مشكلات آن افزود و از طرفي از كمكهاي مردمي كه به اين امر اختصاص مييافت با اين توجيه كه از بودجه مملكتي استفاده ميكنند كاست.
از تعداد اطفال اين مركز تا قبل از سال 1300ش اطلاعي به دست نيامده است. ولي از ابتداي همين سال آمار نسبتاً دقيقي موجود است. در اين زمان اداره خيريه بلديه مشتمل بر سه دائره مختلف بود: دايره دارالايتام، دايره دارالعجزه (سراي سالمندان) و دايره كارخانهاي بلدي (كارگاههايي كه بيبضاعتان در آن كار ميكردند و مزد ناچيزي ميگرفتند)
در سال 1301 در دارالايتام طهران جمعاً 815 نفر شامل 553 نفر كودكان پسر از سن 2 الي 15 سال، 217 نفر دختران از سن 3 الي 20 سال و 45 نفر شيرخواره نگهداري ميشدند. نيروهاي مستخدم دولتي نيز 194 نفر بودند كه يك مجموعه 1009 نفري را در كل تشكيل ميدادند. اين جمعيت در باغي بزرگ در طهران اسكان داده شده بودند.
در سندي كه در اين شماره ماهنامه بهارستان معرفي شده است نگاهي اجمالي به اوضاع و احوال اين كودكان در سال 1301 ش ميباشد. بودجهاي بسيار اندك يعني 250 تومان در روز كه با سرشكن كردن آن بر تعداد اطفال و مستخدمين دارالايتام پول بسيار كمي ميشود نميتوانست حداقل نيازها را برطرف كند. بدهي بالاي يتيمخانه به افراد، به حمام نرفتن يك ماهه كودكان، نداشتن لباس، نداشتن غذاي كافي و... خواننده را به ياد داستان مشهور اليورتويست اثر چارلز ديكنز مياندازد و تكرار آن به سبك ايرانيش را تداعي ميكند. پولهايي كه بايد صرف اين كودكان ميشد در مجاري اداري حيف و ميل ميشد و آقايان “با مبلهاي“ وطني حقالزحمه خود را از آن برداشت ميكردند. سند را با هم ميخوانيم:
بلديه طهران مورخه 28 برج دلو 1301
مقام محترم كفالت بلديه
نظر به اينكه در اين ايام اخير زمستان به واسطه ازدياد عده فقرا و ايتام حالت روحي و اقتصادي مؤسسات خيريه فوقالعاده رقتخيز و محتمل تاسف گرديده لازم دانسته شد از وضعيت قابل توجه مؤسسات فوقالذكر و مسكينه آنها را به عرض آن مقام محترم رسانده استدعاي توجه عاجلي براي بهبودي و ترتيب امور اين اداره بنمايم.
در اين سه ماه اخير كه عده فقرا ساعت به ساعت در تزايده بوده اداره خيريه با يك جديت و فداكاري تامي براي جلوگيري از اتلاف نفوس و رفاه حال فقرا و ايتام تا آخرين نقطه توانايي خود كوشش و سعي نموده و به طوري كه مشهود حضور مبارك است تا امروز موفق شده كه جان عده كثيري را از چنگال مرگ نجات دهد، اما از آنجايي كه بديهي است با روزي دويست و بيست و پنج تومان كه سي تومان آن به كارخانهاي بلدي تخصيص داده شده و به طور متوسط روزي يكصد و ده تومان پول نان داده ميشود با هزار گونه مخارج فوري به طوري كه ناظر دارالايتام مجبور است مقداري در مخارج يوميه را نسيه آورده تا قوت لايموت اين عده تهيه شود چنانچه بايد نميتوان رعايت حفظالصحه آنان را از حيث نظافت لباس و استحمام و ضدعفوني كردن منازل و مستراحها به عمل آورد. چنانچه متجاوز از يك ماه است به واسطه فقدان وجه، ايتام و فقرا به حمام فرستاده نشدهاند. براي اينكه دوافروش مبالغي بابت دوا طلبكار است تهيه دوا براي مرضا چند روز به تاخير ميافتد. به همين علت لباس زمستاني ايتام و فقرا كاملاً تهيه و تقسيم نشده و غالب آنها با همان لباسهاي كهنه زندگي ميكنند مخصوصاً قسمت اناث كه به واسطه نرساندن وجه به آقااحمد تفضلي كه لباس آنها از مشاراليه خريداري شده ايصال جنس را به تعويق انداخته و با اينكه فعلاً مقرر شده كه روزي بيست و پنج تومان كه آن هم مرتباً پرداخته نميشود دريافت دارد و ايشان هم بعد از اينكه پارة از اين اجناس را بايد از ديگران خريداري نمايد تا اندازه از دادن جنس خودداري مينمايد يعني به قدري كه پول گرفته جنس ميدهد لباس آنان تهيه نشده به علاوه اداره خيريه تا آخر برج جدي مبلغ 9 هزار و يكصد و سي و چهار تومان بابت قيمت جنس و كرايهخانه و غيره كه صورت ريز آن تقديم ميشود به اشخاص متفرقه مقروض است غير از دو هزار و سيصد و كسري كه بابت قيمت نان به دائره خبازخانه بدهكار و قرار شده از بابت عوارض خرواري دو قران محسوب نمايند و حقوق چهار ماهه اعضا و اجزاي مؤسسات خيريه چنانچه مدير و ناظر دارالايتام غالباً از هجوم فقرا و توصيه آقايان علما و متنفذين و اشخاصي كه به آن مقام محترم عرض حال داده رجوع به خيريه ميفرمايند و براي اداره خيريه هم به هيچ وجه موجبات اسكات آنها فراهم نيست در ادارات مركزي بلديه به سر ميبرند.
رئيس اداره خيريه بلديه طهران
آقاي سيد جليل
برای خواندن سند اینجا را کلیک کنید (1) (2) (3)
|
|
|
مدرسه ايتام اعظميه
|
ايتام موقوفه عيال درويش صحافيباشي
|
مدرسه ايتام مسلمين اصفهان
|
|
|
|
|
|
|
|
شاگردان مدرسة ايتام در دورة مظفرالدين شاه
|
|