سيد محمدحسين رضايي

شهرستان دليجان از توابع استان مركزي در جنوب شرق شهر اراك و در فاصله 140 كيلومتري آن قرار دارد. دليجان به لحاظ موقعيت جغرافيايي خاص يكي از مهمترين مسيرهاي ارتباطي و شاهراههاي مواصلاتي استانهاي مختلف كشور مي‌باشد و راه اصلي ارتباط شهرهاي جنوب كشور با شمال همچنين شاهراه ارتباطي شهرهاي شمال كشور با كشورهاي حاشيه خليج فارس و همسايه‌هاي جنوب شرق و شرق ايران است.

اين شهرستان با 2241 كيلومتر مربع مساحت در مدار 30-25 درجه طول شرقي و 34-32 درجه عرض شمالي جغرافيايي كشور قرار گرفته است.

آب و هوا: آب و هواي دليجان نيمه بياباني كه در زمستان سرد و خشك و در تابستان گرم و خشك مي‌باشد. بهار و پاييز آن بسيار معتدل و زيباست.

ميزان بارندگي‌: متوسط بارندگي ساليانه در اين شهرستان 180 ميلي متر است كه اين شهر را جزو نواحي خشك كشور قرار مي‌دهد.

گويش: گويش مردم به زبان فارسي و زبان راجي متداول در اكثر نقاط شرقي استان مركزي است كه آميخته‌اي از زبان پهلوي ـ لري و گاهي تركي است.

وجه تسميه دليجان : بنابر اقوال گذشتگان دليجان قبلاً دليرگان بوده كه بعداً تغيير يافته و به صورت فعلي تلفظ مي‌شود.

آثار تاريخي: آثار تاريخي زيادي از گذشتگان ما برجاي نمانده و دليل آن را كسي نمي‌داند, اما آنچه هست در ذيل نام مي‌برم و شرح مختصري در مورد آن مي‌نويسم:

1. مسجد بزرگ: كه از آن به زبان محلي مسجد مسّر ياد مي‌شود كه هم اكنون در جنوب شهر واقع شده و از آثار و بناهاي دوره حكومت سلجوقيان در ايران است، اين مسجد داراي گنبدي بزرگ آجري است كه در چهار طرف آن چهار شبستان قرار داشته كه به مرور زمان تخريب شد, اما امروزه به همت تعدادي از خيرين مجدداً مرمت شده و مورد استفاده قرار گرفته و نام مسجد النبي (ص) را بر آن نهاده‌اند. 

2. بقعه سيد جلال‌الدين مهدي كه از رجال عهد صفويه است و در مورد ايشان به طور مبسوط شرح خواهم داد. اين بقعه در وسط قبرستان عمومي دليجان قرار دارد كه اين قبرستان حدود 35 سال است تأسيس شده به اين واسطه كه مردم دليجان اموات خود را پيرامون مقبره ايشان دفن نمايند.

3. جاذبه‌هاي گردشگري: سد پانزده خرداد كه حدود 10 سال است درست شده و جنگل مصنوعي اطراف آن براي مسافراني كه عبور مي‌نمايند براي رفع خستگي و استراحت مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

4. غار چال نخجير: اين غار در قسمت شرق دليجان بين دليجان و نراق قرار دارد و از غارهاي بسيار ديدني كشور است. در اين فصل از علماي قديم دليجان نام مي‌برم، مرحوم علامه سيد عبدالهادي حسيني دليجاني كه مقبره ايشان در داخل شهر مي‌باشد و زيارتگاه مردم بوده است.

با توجه به اسناد موجود دليجان حداقل 508 سال است كه به اين نام شهرت دارد و اين نشان مي‌دهد كه قبل از اين هم همين نام را داشته. با توجه به اين قدمت تاكنون شرح مفصلي از اين خطه ايران نوشته نشده و در مورد تاريخ و گذشته آن تفحصي نشده تنها كتاب در مورد دليجان را آقاي صفري چاپ كرده‌اند كه بنده به نوبه خود از ايشان تشكر و قدرداني مي‌نمايم.