» باغهاي ایراني

زانگري، لوئيجي. باغهاي ايراني ـ اسلامي

با همکاري نازيکا ماندانا رحمتي و برونلا لورنزي؛ ترجمه مجيد راسخي و فرهاد تهراني.

تهران: دفتر پژوهشهاي فرهنگي، 1391. 562 صفحه، مصور

تعريف کلمه باغ کار چندان ساده‌اي نيست. امروزه در سيسيل، زمينهاي تحت کشت مرکبات را باغ مي‌نامند و در مراکش به نخلستانها و باغهاي زيتون باغ مي‌گويند. در چين ترکيبات معماري ساخته شده از سنگهاي هوانگ و هو را باغ مي‌گويند. در کشور‌هاي غربي کلمه باغ امروزه بيش از هر چيز اشاره به مکاني دارد که در آن گياهان تزئيني کشت مي‌شود، اما در قرون گذشته به مکاني اطلاق مي‌شد که سه نوع پرورش گياه در آن رواج داشته است: وحشي، تزئيني، و سبزي‌کاري. در ايران براي انواع باغها، عنوانهاي مختلفي به کار مي‌بريم، مثل گلستان براي باغ گل، بوستان براي باغ ميوه، تاکستان براي باغ انگور، توتستان براي باغ توت و مانند آن. بدين ترتيب اين واژه در ابتدا به عنوان جايي براي کشت گياهان مفيد به کار مي‌رفت، اما اکنون تبديل به مکاني آرامش‌بخش براي تعمق و استراحت شده است. مفهوم باغ در کشور‌هاي اسلامي اما بسيار پيچيده‌تر از اين به نظر مي‌آيد. باغ در کشور‌هاي اسلامي تمثيلي از بهشت است و به همين مناسبت براي آن از واژه پرديس، برگرفته از واژه پاراديزو به معني بهشت، استفاده مي‌شود.

شناخت هويت باغ به عنوان مکاني آرامش‌بخش، شادي‌آفرين، لذت‌بخش و يا براي بيان قدرت اقتصادي و سياسي، و مکاني مشخص براي پرورش گل و گياه و درخت بدون کاستن از مفاهيم و کاربرد‌هاي آن در ارتباط با فرم و شکل و حتي نوع گياه، با عملکردي در قالب مکان خصوصي و يا حتي عمومي، امري بسيار پيچيده و گسترده است، که در کتاب حاضر به آن پرداخته شده است.

کتاب به چهار بخش کلي تقسيم شده است. در بخش اول در هشت فصل به نامهاي باغ اسلامي، آب در باغهاي اسلامي، گلها و ميوه‌ها، باغهاي عمومي، باغهاي گورستانها، باغهاي اندروني و برگزاري جشنها در باغهاي اسلامي پرداخته‌شده است. در بخش دوم ده مقاله از نويسندگان مختلف درباره موضوعي مرتبط با باغ آورده شده است. در بخش سوم پارکها و شکلهاي آنها در سيسيل اسلامي و نرماني بررسي شده‌اند و در بخش چهارم گنجينه و ميراث باغ ايراني در کشور‌هاي افغانستان، مصر، هند، ايران، عراق، مراکش، اسپانيا، ترکيه و ازبکستان بررسي شده‌اند.

ارزش اثر اول به پهنه جغرافيايي گسترده‌اي است، از هند تا اسپانيا، که کتاب به آن پرداخته و دوم به جزئياتي که درباره هر باغ و موضوعات مرتبط با آن بيان شده است.

عنوان اثر در نسخه ايتاليايي باغهاي اسلامي است، اما چون در جاي جاي کتاب به اين اشاره شده است که اين باغ الگويي ايراني داشته و توسط مسلمانان در بخشهاي عمده‌اي از آسيا، شمال آفريقا و جنوب اروپا گسترده شده است و مثالهاي متعددي در کتاب اين نظر را تأييد مي‌کند؛ عنوان کتاب در ترجمه فارسي با اطلاع و اجازه مؤلف به باغهاي ايراني ـ اسلامي تغيير کرد.

در پايان کتاب نيز اطلاعاتي موجز و مفيد درباره باغهاي مورد مطالعه فهرست شده که بسيار کاربردي است.