طاهره شکوهي

آيت‌الله حاج شيخ محمدباقر محي‌الدين انواري فرزند حاج شيخ زين‌العابدين، يکي از مبارزاني است که به تبعيت از امام خويش قدم به صحنه مبارزه نهاد و سالهاي طولاني از عمر گرانمايه‌اش را در زندانهاي مخوف رژيم پهلوي سپري کرد. در سال 1305 در شهر قم در خانواده‌اي که اجداد پدري‌اش همگي اهل علم و روحاني بودند ديده به جهان گشود. در سال 1310 در پي مأموريت پدر به همدان جهت تبليغ و نشر معارف اسلامي به همراه خانواده عازم آنجا شد. وي ابتدا به سبک قديم درمکتب‌خانه و پس از چندي در مدرسه شرافت به تحصيل مشغول گرديد و همزمان ادبيات عرب، منطق و کتاب اصولي معالم را نزد پدر فراگرفت ولي به صورت رسمي فراگيري و آموختن علوم اسلامي را از حوزه علميه آخوند در همدان آغاز نمود. سپس سال 1322 راهي حوزه علميه قم شد و پس از دو سال به تهران آمد و در حوزه علميه مروي اقامت گزيد و مهم‌ترين سالهاي دوران تحصيلي را در تهران سپري کرد. طي اين مدت در محضر اساتيد و بزرگان متعددي زانوي تلمذ زده به درجه اجتهاد نايل گرديد.

آيت‌الله همزمان با تحصيل به تدريس نيز اشتغال داشت و شاگردان فراواني را تعليم و تربيت نمود. در سال 1327 با دختر آيت‌الله شيخ عباس انصاري ازدواج نمود. در جريان مبارزات پيش از انقلاب از سالهاي 1340 به بعد فعالانه شرکت داشت و در جلسات ديني هفتگي، مردم را در جهت قيام عليه حکومت ستم‌شاهي تشويق مي‌کرد.

در مقطعي که انجمنهاي ايالتي و ولايتي در هيئت دولت تصويب شد ايشان امامت جماعت مسجد «چهل‌تن» در بازار تهران را عهده‌دار بود و با سخنراني در هيئت های مذهبي به روشنگري و تبيين مسائل مختلف سياسي پرداخت و در شناساندن شخصيت حضرت امام خميني و ترويج نظريات ايشان بين مردم تهران فعاليت چشمگيري داشتند. همچنين حامل نامه امام (ره) به محسن حکيم در نجف در خصوص طرح انقلاب سفيد و توطئه‌هاي پي‌درپي رژيم شاه بود. در جريان قيام پانزده خرداد و دستگيري حضرت امام بسياري از علماي طراز اول حوزه‌هاي علميه قم، مشهد و ساير شهرستانها در اعتراض به اقدامات رژيم به تهران مهاجرت کرده رسماً خواستار آزادي بي‌قيد و شرط امام شدند. آيت‌الله انواري از جمله علمايي بود که در تهران سکونت داشت وي دوشادوش علماي مهاجر در فعاليتهاي مختلف آنان نظير انتشار اعلاميه و... شرکت مي‌کرد.¹ ايشان در کنار شهيد مطهري و بهشتي و مولائي يکي از 4 نفر اعضاي شوراي روحانيت جمعيت مؤتلفه اسلامي بود که از طرف امام تعيين شدند. وي همچنين در تشکيل شاخه نظامي مؤتلفه نقش مؤثري ايفا نمود.²

در پي اعدام انقلابي حسنعلي منصور؛ توسط مأمورين اطلاعات شهرباني دستگير و روانه بازداشتگاه گرديد. دادگاه، وي را به اتهام برهم زدن اساس حکومت، قتل نخست‌وزير و... به پانزده سال حبس با اعمال شاقه محکوم نمود. با اعلام محکوميت انواري برخي از بزرگان نظير آيت‌الله محسن حکيم، آيت‌الله اسدالله مدني، محمدتقي فلسفي و ... با ارسال نامه و تلگراف و يا ملاقات حضوري با مسؤلين خواهان آزادي ايشان شدند ولي تمام اين تلاشها بي نتيجه ماند.

آيت‌الله بيشترين دوران محکوميت خود را در زندان قصر سپري نمود. در زندان نيز با تشکيل جلسات مختلف و کلاس درس به وظيفه و رسالت خود که روشنگري و نشر معارف ديني بود ادامه داد. ساواک وي را يکي از محرکين اصلي زندانيان سياسي در زندان قلمداد مي‌کرد. انواري از جمله کساني بود که به ماهيت منافقانه اعضاي سازمان مجاهدين خلق پي برد و پس از اعلام رسمي تغيير ايدئولوژي از سوي آنان به مخالفت با آنان پرداخت.

آيت‌الله محي‌الدين انواري اواسط بهمن 1355 به همراه جمعي از همرزمانش از زندان آزاد گرديد و مجدداً مبارزه را پي گرفت³ و به عنوان عضو روحانيت مبارز در شکل‌گيري جريانات سالهاي 56 و 57 سهيم بود و در ارتباط با مسائل انقلابي به فرانسه، پاکستان و حجاز سفر کرد.

هر چه به روزهاي پاياني عمر رژيم پهلوي نزديکتر مي‌شد دامنه فعاليتهاي آقاي انواري نيز گسترده‌تر مي‌شد. نام وي در ذيل غالب اعلاميه‌هايي که در آن روزها از سوي شخصيتها و مجامع روحاني منتشر مي‌گرديد به چشم مي‌خورد. در کميته استقبال از امام مسئول نظارت بر انتظامات 60 هزار نفري اين کميته بود و در اسفند 57 جهت تنظيم امور اصناف از طرف امام در کميته امور صنفي مسؤليت يافت و تا سال 1358 در اين سمت انجام وظيفه کرد.⁴ علاوه بر آن از سوي امام در تاريخ 23 اسفند 1357 به امامت جماعت مسجد جامع نارمک منصوب گرديد. در سال 1358 به عنوان نماينده امام و سرپرست حجاج ايراني در مراسم حج حضور و تلاش چشمگيري داشتند و نمايندگي امام در ژاندارمري کل کشور طي حکمي در سال 59 به ايشان داده شد. در انتخابات اولين و دومين دوره مجلس شوراي اسلامي به نمايندگي از سوي مردم شهرستان رزن و همدان انتخاب شد و در کميسيون شوراها و امور داخلي مجلس نقش بسزايي ايفا نمود. در دوره اول و دوم مجلس خبرگان حضوري فعال داشت و با تأسيس مرکز رسيدگي به امور مساجد رياست اين مرکز بنا به دستور مقام رهبري به عهده ايشان گذارده شد. ⁵

______________________________

1. آيت‌الله حاج شيخ محمدباقر محي‌الدين انواري (ياران امام به روايت اسناد ساواک؛ کتاب 39)، تهران: وزارت اطلاعات، مرکز بررسي اسناد تاريخي، 1386، ص هفت-هفده.

2. روزشمار انقلاب اسلامي، ج6، تهران: سازمان تبليغات اسلامي، حوزه هنري، 1378، ص 257

3. آيت‌الله حاج شيخ محي‌الدين انواري، ص بيست- بيست و شش .

4. روزشمار انقلاب اسلامي، ص 258 .

5. آيت‌الله حاج شيخ محمدباقر محي‌الدين انواري، ص بيست و هفت.