کتاب

 سفرنامه منظوم حج بانويي اصفهاني

به کوشش رسول جعفريان

يکي از قالبهاي منابع تاريخي، سفرنامه‌ها و خاطرات است که از درون و لابه لاي آن مي‌توان به روابط اجتماعي، فرهنگي و اوضاع جغرافيايي و.... مناطق مورد بحث در اثر، پي برد.

در دوره صفويه از اين دست منابع تاريخي اصلاً و يا چندان وجود ندارد. کتاب معرفي شده در اينجا از معدود آثار آن دوره است که در غالب سفرنامه حج به صورت منظوم و به وسيله بانويي فرهيخته از اصفهان تحرير و به نظم درآمده است. اين سفرنامه از اصفهان به مکه معظمه و در حين سفر سروده شده است و مؤلف بدون ذکر نام خود به توضيح موقعيت و منازل بين راه اوضاع اقليمي و اجتماعي شهرهاي سر راه خود مي‌پردازد.

در مجموعه اثر درباره مؤلف با اين عبارات از وي تجليل شده است: ” مثنوي که علياجناب عصمت و عفت و طهارت شعار، بلقيس الاواني، خديجه‌الدوراني، حليله جليله مکرمه توفيق.... مرحمت و غفران پناه ميرزا خليل رقم‌نويس ديوان اعلي، در حين حرکت از دارالسلطنه اصفهان به عزم زيارت بيت‌الله الحرام درخصوص اسامي و قرب و بُعد مسافت منازل از دارالسلطنه مذکور الي کعبه معظمه و مراجعت از آنجا به مصر مستقر و مکان اصلي خود به رشته تقرير و تحرير کشيده و آب و هواي هر يک از منازل را بيان فرموده‌اند... “.  با توجه به متن مذکور روشن مي‌شود که وي همسر ميرزا خليل رقم‌نويس دربار صفوي و متعلق به خانواده‌اي از صاحب‌منصبان دوره صفوي بوده که در راه سفر حج عزم به نوشتن ديده‌ها و شنيده‌هاي خود، آن هم با طبع لطيفي که داشته، به صورت منظوم نموده است. اشعار کتاب بسيار ساده و روان و در عين حال دفيق و گويا مي‌باشد که خواننده به راحتي پي به مقصود نويسنده مي‌برد.

اين اثر با توجه به محتوا و شکل و نيز مؤلف داراي چندين ويژگي و درخور توجه است.

الف. از دوره‌اي است که کتاب در قالب سفرنامه و يا خاطرات‌نويسي کمتر موجود مي‌باشد.

ب . شامل بعضي اطلاعات تاريخي و جغرافيايي و اجتماعي شهرها و منازل مورد اشاره است.

ج . حج‌نامه است.

د. منظوم است.

هـ . نويسنده بانويي فرهيخته و داراي طبع شاعرانه و دقيق مي‌باشد

دیگر مطالب خواندنی این شماره

 زنان وجامعه: زنان تهران در ماجراي گريبايدف

 بناهاي تاريخي : مسجد گوهرشاد (دوره گورکانيان)  

 زنان هنرمند: گوهرشاد

 نشريات: روزنامه شکوفه

اسناد: 1- وقف در دوره قاجار      2- زن در آيينه اسناد