اکبر مشعوف

آيت‌الله حسين نوري همداني در سال 1304 در خانواده‌اي مذهبي و روحاني، در شهر همدان به دنيا آمد. پدرش حجت الاسلام والمسلمين حاج شيخ ابراهيم نوري همداني از علماي همدان، هم هجرۀ آيت الله العظمي آخوند ملّا علي معصومي همداني بود.¹ وي در هفت سالگي تحت تعليم پدر قرار گرفت و گلستان سعدي، کليله و دمنه، انشاء، ترسّل، نصاب الصبيان، جامع المقدمات، ادبيات فارسي و عربي و نوشتن خط نستعليق و نسخ را فرا گرفت. در سال 1321 وارد مدرسه آخوند همداني گرديد و حدود دو سال به فراگيري سيوطي و حاشيه تا قوانين پرداخت.² در سال 1323 به حوزه علميه قم رفت و دوره سطح را نزد حضرات آيات: سيد محمد محقق داماد، سيد محمدباقر سلطاني طباطبائي، شيخ احمد مجاهدي و ميرزا مهدي تبريزي فرا گرفت. آيت الله نوري همداني در مقطع خارج فقه نيز از فقيهان برجسته‌اي، مانند سيد محمد محقق داماد، سيد محمد حجت، سيد حسين بروجردي، امام خميني، سيد ابوالحسن رفيعي قزويني و سيد علي يثربي کاشاني استفاده کرد. و پس از گذراندن مدارج عالي فقه و اصول به درجۀ اجتهاد نايل آمد. او به مدت پنج سال در درس اسفار اربعه علامه سيد محمدحسين طباطبايي و چندي در دروس معقول آيت الله سيد ابوالحسن رفيعي قزويني حضور يافت و در درس اخلاق از شاگردان امام خميني بود. همزمان با تحصيل به تدريس دروس حوزوي اشتغال داشت.³ با درگذشت آيت الله العظمي بروجردي، رسماً تدريس خارج فقه را آغاز کرد و تا کنون به اين کار اشتغال داشته است.⁴ آيت الله نوري همداني با آغاز قيام حضرت امام خميني در صف مبارزين قرار گرفت و علاوه بر امضاي اعلاميه‌هايي عليه رژيم، در تنظيم متن، نشر و توزيع آنها همکاري نزديک داشت و تلاش براي اعلام مرجعيت حضرت امام نمود. به همين سبب پس از تبعيد حضرت امام به ترکيه، به وسيله ساواک قم دستگير و به زندان قزل قلعه تهران منتقل شد و پس از پنج ماه از زندان آزاد گرديد. آن گاه به همدان مسافرت کرد و مورد استقبال علما و مردم قرار گرفت و به تدريس اشتغال يافت. اما به علت شرکت گسترده جوانان در جلسه‌هاي درس وي، بار ديگر از سوي ساواک بازداشت و در قزل قلعه تهران زنداني شد. وي پس از آزادي علي رغم منع شدن از سخنراني، در رفسنجان به تبليغ پرداخت، ولي پس از آگاهي ساواک کرمان از جلسه‌هاي سخنراني وي از ادامه آن جلوگيري کرد. آيت الله نوري پس از آن به قم بازگشت و به تدريس اشتغال يافت و به فعاليتهايش ادامه داد. پس از چاپ مقاله توهين آميز بر عليه حضرت امام در روزنامه اطلاعات 17 دي ماه 1356، با حضور حضرات آيات علي مشکيني، حسين وحيد خراساني و مکارم شيرازي جلسه‌اي در منزلش تشکيل داد و تصميم بر آن شد که حوزه علميه قم به نشانه اعتراض تعطيل شود. با تعطيلي حوزه، بازار قم نيز تعطيل گرديد. در بعد از ظهر روز 19 دي ماه مردم در منزل و کوچه‌ها و خيابانهاي اطراف منزل ايشان تجمّع کردند. آيت الله نوري در اين تجمع طي سخناني تند و انقلابي، به سياستهاي رژيم حمله و با تجليل از امام و قيام 15 خرداد، بر ادامۀ مبارزه تأکيد کردند. پس از اين سخنراني، تظاهرات با شور و هيجان بيشتري به خيابانهاي اطراف کشيده شد و ماموران رژيم پهلوي، مردم را گلوله باران کردند که بر اثر آن بسياري کشته و زخمي شدند و آيت الله نوري را نيز دستگير و به شهر خلخال و پس از چند ماه به سقّز تبعيد کردند. با روي کار آمدن دولت شريف امامي، از تبعيد بازگشت و به پاريس رفت و در جلسه‌هايي که در حضور امام تشکيل مي‌شد، شرکت داشت. آيت الله نوري در سال 1358 و 1359 به نمايندگي حضرت امام به کشورهاي انگلستان، فرانسه، آلمان، اتريش، ايتاليا، سوئد، بلژيک، سوئيس، نروژ، فنلاند، اسپانيا، يونان، ترکيه، تايلند، بنگلادش، مصر و هند سفر کرد و به تبيين مواضع نظام جمهوري اسلامي پرداخت. آيت الله نوري مدتي نيز امامت جمعه شهر همدان را به عهده گرفت. وي از همان سالهاي آغازين تأسيس جامعۀ مدرسين، به عضويت آن درآمد. ايشان هم اکنون از مراجع معظم تقليد است.

از فعاليتهاي مهم فرهنگي آيت الله نوري همداني، تأسيس مدرسه مهدي موعود (عج) را مي‌توان نام برد.⁵ ايشان به دو زبان عربي و انگليسي تسلط کامل دارند و اشعار فراواني با مضمون مذهبي و انقلابي سروده است. وي تا به امروز کتابهاي فراواني نوشته است که برخي از آنها به شرح زير است:

1. شگفتيهاي آفرينش 2. جهان آفرين 3. دانش عصر فضا 4. داستان باستان 5. ما و مسائل روز 6. خوارج از ديدگاه نهج البلاغه 7ـ آغاز يک حرکت انقلابي در مصر 8ـ بيت المال از ديدگاه نهج البلاغه 9ـ اقتصاد اسلامي (2جلد) 10ـ منطق خداشناسي 11. جمهموري اسلامي 12. جهاد 13. آمادگي رزمي و مرزداري در اسلام 14. امر به معروف و نهي از منکر (به زبان عربي که به فارسي ترجمه شده است) 15. مناسک حج 16. رسالۀ عمليه 17. منتخب المسائل عربي 18. حاشيه بر عروة الوثقي 19. مناسک عربي 20. اجتهاد و تقليد (عربي) 21. راهنماي نهج البلاغه و شروح آن 22. طبقات الرجال و ثقاتهم وفقهائهم 23. قضا و شهادت 24. ارث 25. خمس و انفال 26. مضاربه 27. صلوة المسافر 28. ديات 29. مکاسب محرمه 30. احکام النساء 31. يک دوره کامل اصول فقه 32. اخلاق و عرفان و سياست و حکومت 33. انسان و جهان 34. ربا و سخني با بانکها 35. احکام جوانان 36. اسلام مجسم (علماي بزرگ اسلام) 37. جايگاه بانوان در اسلام⁶.

___________________________________

1. گلشن ابرار، خلاصه زندگي اسوه‌هاي علم و عمل، ج6 (قم: نشر معروف، 1385)، ص 442.

2. «مصاحبه با استاد آيت الله حسين نوري»، حوزه، شماره 27 (مرداد ـ شهريور 1367)، ص 30ـ 31.

محسن صالح، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، ج3 (تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامي، 1385)، ص 513.

3. محمدکاظم مدرس يزدي، دانشنامه ائمه جمعه کشور، ج2 (يزد بنياد فرهنگي، پژوهشي ريحانة الرسول (س)، 1384)، ص 954.

حوزه 38،37،35.  

4. محسن صالح، ص 514.

5. محمدکاظم مدرس يزدي، ص 955.

حوزه، شماره 28 (مهرـ آبان 1367)، ص 26 ـ 31.

6. محسن صالح، ص 515 ـ 516.