Restoration
محمداسماعيل تيموري
«كاغذ» از ابتدايي‌ترين شكل آن (پاپيروس مصري) تاكنون همواره وسيله‌اي بوده است براي ثبت انديشه و احساس انسان. بسياري از كاغذها ميراث فرهنگي تاريخي يك جامعه به شمار مي‌رود. از سويي آسيب‌پذيري اين ميراث ارزشمند، انسان را بر آن داشت تا در جست وجوي راههايي باشد براي مصون داشتن كاغذ از آسيب زوال. امروزه مرمت و نگهداري اسناد به شيوه‌هاي علمي صورت مي‌پذيرد، شيوه‌هايي كه ماندگاري «اسناد تاريخي» را موجب مي‌شود. اكنون به چرخه مرمت و نگهداري اسناد در «مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران» مي‌پردازيم.
بخش حفاظت و مرمت اسناد، عكسها و كتب
حفاظت و نگهداري اسناد و مدارك شامل تدابير پيشگيري‌كننده و بازسازي پس از بروز آسيب است. فعاليت اين بخش به شرح ذيل مي‌باشد:
الف. پيشينه اوليه اسناد و مدارك
اسناد به صور مختلف به مؤسسه ارائه مي‌گردد. اولين اقدام براي كليه اسناد و كتب و عكسها سازماندهي است.
|
|
|
سازماندهي اوليه اسناد و مدارك
|
ب. آسيب‌شناسي و نمونه‌برداري
ضايع شدن اسناد مكتوب غالباً نتيجه صدماتي است كه به صور گوناگون به اين اسناد وارد مي‌شود. اين عوامل به طور مختصر به شرح زير است:
مكانيسمهاي اصلي ضايع شدن
I. كاغذ
1 . هيدروليز اسيدي
2. اكسيده شدن
3. صدمات فتوشيميايي
II. عوامل اقليمي
1. اصول مربوط به سنجش ميزان رطوبت هوا
2. تأثير رطوبت بر كاغذ
الف. صدمات فيزيكي
ب . صدمات شيميايي
ج . صدمات زيست‌شناختي
III. نور
1. تركيب
2. منابع:
الف. منابع طبيعي
ب . منابع مصنوعي
3. عوامل مخرب:
الف. عوامل دروني
ب . عوامل بيروني
IV. عوامل شيميايي
1. منابع دروني
2. آلودگي هوا
3. مركب و رنگدانه‌ها
تمامي اين آسيبها امروزه به خوبي شناخته شده‌اند و ابزاري براي رهايي از آنها قبل از آنكه خطر واقعي پيش بيايد موجود است. آسيب‌شناسي مرحله‌اي است براي مشخص نمودن ضايعات و با توجه به نتايج به دست آمده برنامه درمان تدبير مي‌گردد. ضايعات وارده عموماً از دو ديدگاه كلي تحت بررسي قرار مي‌گيرد:
1. ضايعاتي كه باعث انهدام سند مي‌شود.
2. ضايعاتي كه زيبايي سند را تحت تأثير قرار مي‌دهد.
با توجه به طبقه‌بندي فوق در مرحله درمان ضايعاتي كه در دسته اول جاي مي‌گيرند بيشتر مورد بررسي و درمان قرار مي‌گيرد. از جمله آسيبها در اين رده صدمات زيست‌شناختي و هيدروليز اسيدي است. بنابر اين در مواردي كه صدمات زيست‌شناختي مشاهده مي‌گردد از روي سند نمونه‌برداري مي‌شود و تحت آزمايش كشت قرار مي‌گيرد.
|
|
|
|
|
تصوير كلني قارچ
|
ج . ضدعفوني و بخوردهي
يكي از اقدامات اساسي و مؤثر به منظور جلوگيري از شيوع عوامل بيولوژيكي ضدعفوني و بخوردهي اسناد، كتب و عكسها در اتاقك بخوردهي است.
د . تعيين اسيديته
بين اسيدي شدن كاغذ و از دست رفتن استحكام آن همبستگي نزديكي وجود دارد. شكنندگي كاغذ در واقع كاهش توان تاشدگي آن است كه تا حدي به الياف كاغذ بستگي دارد.
سلولز در مقابل رطوبت و اسيدي بودن محيط از طريق «هيدروليز» از هم مي‌پاشد. اين واكنش به دليل وجود محيط اسيدي در هواي آلوده يا مواد درون كاغذ روي مي‌دهد. اسيديته محيط با حضور يونهاي هيدروژن مشخص و با علامت PH نمايش داده مي‌شود.
فنون مختلفي براي اندازه‌گيري اسيديته به كار مي‌رود از جمله:
1. استفاده از كاغذهاي PH متر
2. دستگاه سنجش PH
اصول اين دستگاه براساس اختلاف پتانسيل است كه به دو الكترود متصل است. يكي از اين الكترودها شيشه‌اي است كه نسبت به تراكم يونهاي H+ حساس است. اين دستگاهها قرائت ديجيتال مستقيم مقادير اندازه‌گيري شده را ممكن مي‌كنند. قبل از اندازه‌گيري آنها را بايد با محلولهاي با PH مشخص تنظيم كرد.
|
|
|
دستگاه متر ديجيتال جهت سنجش اسيديته كاغذ
|
هـ . اسيدزدايي
اسيدزدايي را مي‌توان مهمترين روند در حفظ به حساب آورد، زيرا از تداوم فساد، تجزيه‌پذيري و شكنندگي كاغذ، با تشكيل نمكهاي خنثي جلوگيري مي‌كند.
خنثي‌كننده‌هاي اضافي به سادگي به موادي خنثي تبديل مي‌شوند به طوري كه كاغذ ديگر تحت تأثير تجزيه‌هاي آتي قليايي قرار نمي‌گيرد. نمكهاي خنثي‌كننده مذكور به عنوان عواملي قليايي از هرگونه فساد اسيدي كه ممكن است در آينده از منابع ديگري ناشي شود جلوگيري مي‌كند.
|
|
|
اسيدزدايي
|
و . مرمت و استحكام‌بخشي
هدف مرمت، بازسازي فيزيكي و رفع عيب از سند از طريق ترميم قسمتهاي صدمه‌ديده و تغييريافته است. مرمت يعني برگرداندن شرايط اوليه به سند. مرمت دربرگيرنده مداخله مستقيم به عنوان تنها وسيله ترميم صدمات يا رفع آثاري است كه سند در هنگام بازسازي غلط دستخوش آن شده است و تنها راهي است كه سند از آن طريق حفظ مي‌شود.
براساس اين ضوابط معيارهاي مرمت را مي‌توان به شرح ذيل دسته‌بندي نمود:
1. حفظ اصالت اسناد
2. تحكيم
3. پيوستگي مجدد
4. تجديد مرمت
5. از بين بردن مواد زائد
مراحل مرمت: اقدامات مختلف با توجه به ويژگي سند مورد مرمت، تعيين و انتخاب مي‌شود كه عبارتند از :
تميز و پاك كردن
چسبكاري
خشك كردن
مرمت بريدگيها و قسمتهاي پاره شده
تكميل قسمتهاي از بين رفته در كاغذ
تحت فشار قرار دادن
انبار كردن
ز . كاغذهاي مخصوص مرمت جهت استحكام‌بخشي و مرمت پارگيها و بريدگيها
مرمت كاغذ به كمك كاغذهاي مخصوص مرمت (به صورت پركننده و تكيه‌گاه) به همراه چسبها و مواد استحكام‌بخش مختلف با استفاده از ابزار ويژه انجام مي‌پذيرد.
|
|
|
چسبدار كردن كاغذ تيشو
|
ح . تميز و پاك كردن قسمتهاي زائد و باز كردن مرمتهاي قديمي و استحكام‌بخشي با تيشو
در اين مرحله گرد و غبار و لكه‌ها از روي سند (تا جايي كه به آن آسيبي نرساند) برداشته مي‌شود و چسبهاي زائد كه در مرمتهاي قديمي بر روي سند باقي مانده حذف مي‌گردد.
|
|
|
شكل اوليه سند
|
|
|
|
|
|
|
|
تميز و پاك كردن قسمتهاي زائد و باز كردن مرمتهاي قديمي
|
استحكام بخشي با تيشو
|
|
|
|
ت . خشك كردن و پرس كردن
اين دو عمل پرداخت كامل سند محسوب مي‌شود. پرس كردن باعث يكسان شدن سطح و باعث برگشت كاغذ به اندازه اصلي آن مي‌شود و ابعاد اوليه‌اش را به دست خواهد آورد.
در اين بخش از روش مكانيكي كه همراه تنظيم گرما مي‌باشد استفاده مي‌گردد. اين شيوه در اكثر آزمايشگاهها و كارگاههاي مرمت متداول است.
|
|
|
مونتاژسازي
|
|
|
|
|
|
|
|
پايان پرسازي و مونتاژسازي سند
|
دستگاه پرس
|
|
|
|
|
|
|
|
سند قبل از شروع مرمت
|
سند بعد از پايان مرمت
|
ي. انبار كردن
حفاظت و نگهداري اسناد و مدارك شامل تدابير پيشگيري‌كننده است. براي پيشگيري و مراقبت بايد محيطي مهيا شود كه مواد آرشيوي را از آفتها مصون بدارد. كنترل دما و رطوبت، تصفيه هواي مخازن از گرد و غبار و گازهاي مضر، نظافت مرتب و صحيح، كنترل نور خورشيد، نورپردازي علمي، ذخيره‌سازي درست و پيشرفته و مراقبت جاري، از جمله عوامل پيشگيري‌كننده است.
|
|
|
مخزن نگهداري اسناد و مدارك
|
136
مرمت 
نسخه قابل چاپ
ارسال برای دوستان
- 