دیگر مطالب خواندنی این شماره

 زنان وجامعه

ميسيونرهاي زن در ايران عهد قاجار

 فعاليت ميسيونرهاي مسيحي در ايران، به زمانهاي بسيار دور باز مي گردد؛ بنا به نقل برخي از منابع به زماني كه مسيحيت سالهاي آغازين ظهور خود را در ميان مردم مي پيمود.

در همان منابع آمده است كه مبلغان چه بصورت فردي و چه با هيئتهاي همراه از حدود قرن دوم ميلادي به طور مستمر فعاليت خود را در ايران آغاز كردند.

براي آشنايي بيشتر با حضور مبلغان مسيحي (ميسيونرهاي مذهبي) در ايران، رجوع شود به 1) كتاب مبلغان آلماني در ايران تأليف آندراس والدبوركر و 2) كتاب پژوهشي بر فعاليت انجمن تبليغي كليسا در دوره قاجار تأليف صفورا برومند.

در دوران معاصر، فعاليت ميسيونرها در ايران، شكل خاص و گسترده تري يافت. با گسترش آيين پروتستان و سازمان يافتن انجمنهاي تبليغي در اواخر قرن 18 ميلادي در ساختار جوامع زنان مسيحي، تحولي به وجود آمد. اين گروه از زنان مسيحي نيز همانند ساير افراد مبلغ آيين مسيحيت مايل بودند فعاليت خود را به كشورهاي ديگر گسترش دهند. در واقع انجمنهاي تبليغي نه تنها فعاليت زنان مبلغ را منع نكردند بلكه از آن استقبال هم نمودند؛ چرا كه زنان مبلغ مي توانستند به درون خانه ها راه يافته با زنان معاشرت و آيين خود را به ايشان تبليغ كنند. آنان در درون خانه ها به دور از چشم مخالفان و منتقدان بهتر مي توانستند اهالي خانه را به معتقدات خود متمايل نمايند.

در واقع نياز به حضور زنان مبلغ در جوامع شرقي خاصه جوامع مسلمانان براي پيشبرد مقاصد تبليغي (كليساي مسيحي) بيش از ساير نواحي جهان احساس مي شد.

در آغاز قرن 19 ميلادي، اولين مبلغان زن در جوامع شرقي، همان همسران مبلغان مرد بودند كه در اين نواحي به فعاليت مشغول بودند، اما به تدريج زنان مبلغ ساكن اروپا و آمريكا، آمادگي خود را براي فعاليت امور تبليغي در كشورهاي ديگر اعلام نمودند.

ايران در قرن 19 ميلادي به عنوان يكي از حوزه هاي امور تبليغي انجمنهاي پروتستان انتخاب شد. اولين مبلغ زن "ايزابلا ريد" Isabella Read از اهالي ايرلند بود.

در سال 1899م/ 1317ق، مقارن سلطنت مظفرالدين شاه قاجار، دو زن مبلغ به نامهاي "ميس واپلي" Miss Vaply و "ميس ويلسون" Miss Wilson براي فعاليت امور تبليغي به ايران آمدند. ميس واپلي كه براي تبليغ به بغداد رفته بود در همانجا درگذشت و ميس ويلسون در هيئت مبلغان مسيحي در جلفا اقامت نمود. از اين پس زنان مبلغ به صورت انفرادی يا در گروههاي دو سه نفره به ايران مي آمدند. برخي از ايشان به عنوان آموزگار در مدارس دخترانه به تعليم مشغول شدند. آنها علاوه بر تدريس دروس به آموزش صنايع دستي به دختران و زنان مي پرداختند.

گروه ديگري از زنان مبلغ كه با امور پزشكي آشنايي داشتند در بيمارستانها به كار طبابت زنان مشغول بودند و يا به ميان خانوادها رفته و بيماران را معالجه مي كردند. يكي از ايشان، زن پزشك انگليسي به نام اليزابت مكبن راس Elizabeth Macbean Ross بود. وي اگر چه از معلمان مذهبي نبود اما مدتي در هيئت "انجمن تبليغي كليسا" اقامت گزيد و سپس به  عنوان پزشك زنان خانهاي بختياري به ايل پيوست. از وي كتابي كه به صورت خاطرات سفر وي به ايران و در ميان ايل بختياري نگارش يافته در دست است.

يكي از فعال ترين و معروف ترين زنان مبلغ در ايران، ماري برد Mary Bird نام داشت. وي به پيشنهاد "انجمن تبليغي كليسا" براي انجام امور تبليغي در ايران انتخاب شد. از اين رو مدتي در يك كالج آموزشي، فنون خاص تبليغ را فرا گرفت و سپس به جلفا رفت. ماري برد از هنگام ورود به ايران، زبان فارسي را فرا گرفت تا ازاين طريق بتواند با عامه مردم مراوده نمايد. وي با وجود اطلاعات كمي كه از پزشكي داشت، در درمانگاهي در اصفهان مشغول به كار بود چرا كه بهترين ابزار تبليغ را همين مسئله مي دانست. او همچنين با سفرهاي خود به روستا و شهرهاي اطراف با مردم عادي ارتباط برقرار نمود و ميان ايشان كتاب و جزوات تبليغي مسيحيت را پخش مي كرد.

با وجود تلاشهايي كه انجام مي شد، به سبب ناهمگون بودن روحيه زنان مبلغ مقيم ايران با جامعه اي كه در آن حضور داشتند و بي حاصلي تبليغات ايشان در تغيير كيش و آيين مذهبي چه در ميان مسلمانان و ديگر مذاهب، دلسردي از اين نوع فعاليت به وجود آمده بود كه منتج به انتشار كتابها و رسايلي شد جهت آشنايي مبلغان مذهبي با شرايط اجتماعي، اقتصادي و سياسي ايران، تا از ميزان نا اميدي مبلغان براي انجام فعاليت در ايران كاسته شود.

در سالهاي پاياني دوره قاجار، نزديك به چهل زن مبلغ اعم از همسران اعضاي هيئت مبلغين، پزشك، پرستار و معلم در ايران فعاليت مي كردند. اين تعداد بعدها نيز افزايش يافت. در واقع انگيزه تبليغ آيين مذهبي به ابزاري براي سلطه و تحكيم آن در جوامع اسلامي و شرقي، تبديل شده بود.

صورت مدارس دخترانه

صورت مدارس دخترانه در سال 1331 ه.ق كه در تهران داير بوده و تعداد شاگردان آن به دو صورت شهريه بده و مجاني تحصيل مي كردند.

يكي از مهم ترين تبليغات زمان پهلوي، نبود امكانات ترقي و تعليم زنان در دوره قاجار و رشد آن در دوره پهلوي بود. با توجه به آن كه سلسله قاجار، دوره درخشاني به لحاظ تعليم و تربيت عموم افراد جامعه محسوب نمي شود كه آن هم به دلايل نفوذ قدرتهاي سلطه طلب در اركان حكومتي و دولتي بود ولي آمار و اطلاعات گزارش شده از فعاليت مدارس دولتي و خصوصي براي پسران و دختران در همان هنگام نيز، نشان از وجود امكاناتي براي تعليم و تربيت دارد كه حكومت پهلوي آن را نشان مي داد و يا اصلاً منكر وجود آنها مي شد. از جمله صورت اسامي مدارس دخترانه و تعداد دانش آموزان آن كه در روزنامه هاي همان دوره (روزنامه شكوفه) چاپ شده است.

صورت اسامي مدارس دخترانه و تعداد دانش آموزان آن (کلیک کنید)

 دیگر مطالب خواندنی این شماره