آسیه آل احمد
متن
اسناد زير، به هنرپيشه‌هاي معروف آمريکايي «جري لوئيس» و «گريگوري پک» مربوط است. اين اسناد، در موسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران نگهداري مي شود. پنج سند نخستين، پيشنهادهاي جري لوئيس براي آمدن به ايران، نامه‌نگاريهاي وزير امور خارجه و رئيس کل تشريفات دربار ايران و همچنين پاسخگويي به او را شامل‌اند. ششمين سند تقاضانامه‌‌اي است براي هديه دادن به گريگوري پک. سند هفتم ليست کالاهايي است که طبق دستور رضا پهلوي و به سفارش سفارت ايران در واشنگتن تهيه شده و زير نظر اداره تشريفات دربار آماده ارسال است. اين هفت سند، در فاصله تاريخهاي ارديبهشت تا آخر تيرماه سال 1357 شمسي رد و بدل شده‌اند.
مطلب از اين قرار است که نخست پيشنهادي از طرف جري لوئيس براي آمدن به ايران از طريق سفارت ايران در بن به وزارت خارجه ارسال مي‌شود. عباسعلي خلعتبري، وزير خارجه ايران، خطاب به اميراصلان افشار، رئيس کل تشريفات دربار، نامه‌اي «فوري» در اين مورد مي‌نويسد و خواستار جواب مي‌شود.
نکته جالب و قابل توجه اين است: هيچ شخص و يا موسسه‌اي از داخل ايران اين هنرپيشه را دعوت نکرده بود. ولي او براي حضور خود در ايران شرايط بسيار سنگيني را اعلام مي‌کند؛ از جمله: پرداخت 50000 دلار دستمزد، بليط رفت و برگشت، پرداخت هزينه‌هاي هتل درجه يک براي خود و همراهانش و... .
در نهايت، نامه‌نگاريها به جايي نمي‌رسند. آخرين نامه‌اي که دفتر تشريفات از جانب شاه و فرح به وزير خارجه ارسال مي‌کند، چنين است: « نامبرده به دعوت چه شخص و يا چه موسسه‌اي و به چه منظوري به ايران مي‌آيد؟ و آيا در اينجا برنامه‌اي اجرا خواهد کرد؟ و به شهرهاي مختلف مسافرت خواهد نمود؟».
اين هم بخشي از نامه‌هاي اداري و رسمي دربار ايران است كه تهيه هداياي آنچناني براي دو هنرپيشه امريكايي يعني «واسرمن» و «گريگوري پک » آن هم به هر قيمت و از هر كجا كه شده موضوع به نگارش درآمدن آن بوده است.
سند ششم: تلگراف رمزي است که از سفارت ايران در آمريکا توسط اردشير زاهدي براي دفتر مخصوص شاه فرستاده شده است. زاهدي در اين تلگراف نوشته: به امر وليعهد، هدايايي براي آقايان «واسرمن» و «گريگوري پک» در نظر گرفته شده، از جمله قاليچه و قوطيهاي نقره، که متاسفانه در سفارتخانه موجود نيست. زاهدي از معينيان، رئيس دفتر شاه، خواسته است که به هر طريقي که امکان دارد، هداياي فوق و همچنين چند دکمه سردست طلا به سفارتخانه ارسال کنند.
هدايايي از اين دست که نمونه‌اي از خاصه خرجيهاي دربار پهلوي در اقصا نقاط جهان بود به ويژه هداياي بي حد و مرز سفارت ايران در آمريکا به اتباع بيگانه، موجب آن مي‌شد که افرادي چون جري لوئيس به طمع دريافت کلاهي از نمد آن خوان يغما، خود پيش قدم شده، شروطي براي سفر خويش قائل گرديده و خوابهاي خوش و طلايي ببينند؛ خوابهايي که زاييدۀ سلوک گزافه خرجيهاي دربار پهلوي بود و بس.
به هر روي، در ديزي به غايت گشاده بود و گربه‌هاي بيگانه به نهايت بي حيا.
[1]
[تاج ، شيرايستاده ،شمشير وخورشيد]
وزارت امور خارجه اداره روابط فرهنگي و علمي و فني
شماره 1978 43- 574/ 29
تاريخ 17/ 2/ 2537 پيوست
فوري
جناب آقاي اصلان افشار رئيس کل تشريفات دربار شاهنشاهي
به طوري که از سفارت شاهنشاهي ايران در بن اطلاع مي‌دهند آقاي جري لوئيس هنرپيشه معروف آمريکائي علاقمند است از دهم تا بيست و پنجم تيرماه سال جاري به ايران مسافرت و ضمن اجراي برنامه‌اي هنري در کشور در صورت تعلق اراده سنيه ملوکانه به اجراي برنامه نمايشي مستقلي در پيشگاه مبارک اعليحضرتين و خاندان جليل سلطنت مفتخر شود.
خواهشمند است دستور فرمايند از نظري که در خصوص تقاضاي نامبرده دارند وزارت امور خارجه را مستحضر سازند.
از طرف وزير امور خارجه
با تجديد احترام پزشک زاد
[865- 509- 145 د]
[2]
[تاج، شير ايستاده، خورشيد و شمشير]
وزارت امور خارجه
اداره رمز
تاريخ 6/3/37
شماره 6060
وزارت امور خارجه
4774 محرمانه مورخ 31/2/37 به استحضار مي‌رساند:
تاکنون براي آقاي جري لوئيس دعوتي از تهران نرسيده و با کسي تماس نگرفته است بطوري که طي تلگراف شماره 225 مورخ 8/2 /37 به اطلاع رسانيده شد نامبرده تقاضا نموده بود موسسه ذي صلاحي در تهران به ايشان معرفي شود تا مستقيماً بتواند تماس بگيرد. طبق تلکس مورخ 4/3/37 موسسه AVARAM هنرپيشه آمريکائي شرايط مسافرت خود را به تهران به شرح زير اعلام نموده است:
1. تضمين دريافت حق‌الزحمه جمعاً به مبلغ پنجاه هزار دلار.
2. پرداخت بليط هواپيما براي خود و چهارنفر همراه از آمريکا به تهران و مراجعت.
3. در اختيار گذاردن مجاني يک ارکستر 20 نفري در تهران.
4. پرداخت هزينه اقامت در هتل درجه يک براي خود و 4 نفر همراه نامبرده در نظر دارد برنامه اجرا کند يکي در پيشگاه مبارک اعليحضرتين، ديگري به نفع سازمان خيريه علياحضرت شهبانو فرح پهلوي و سومين بار کنسرتي آزاد براي همگان.
نماينده هنرپيشه مزبور اظهار مي‌دارد که ممکن است آقاي لوئيس رضايت دهد که از يکي از برنامه‌هاي وي بوسيله سازمان راديو و تلويزيون ملي ايران فيلمبرداري شود.
تاريخ اجراي برنامه را اوائل ماه ژوئيه و يا در يکي از ماههاي سپتامبر و اکتبر سال جاري تعيين نموده است. مدت اجراي برنامه 60 الي 70 دقيقه خواهد بود و يک نفر خواننده زن نيز با خود همراه خواهد آورد.
موضوع برنامه‌هاي هنرپيشه نامبرده مانند همان برنامه‌هايي است که معمولاً در لاس‌وگاس ـ پاريس و شهرهاي مهم اجرا نموده است.
5/3/37 امير مکري
[حاشيه پايين وسط]: 242
[حاشيه پايين راست]: ساعت 10 3 0
محرمانه
[حاشيه بالا چپ]: سابقه پزشک زاد 6/3/37
[حاشيه بالا راست]: آقاي پزشک زاد 6/3/
[حاشيه پايين چپ]: خانم فرودي 8/3/37
[863 تا862-509- 145د]
[3]
[تاج، شير ايستاده، شمشير و خورشيد]
وزارت امور خارجه اداره روابط فرهنگي و علمي و فني
شماره 3526/43-574/29
تاريخ 15/3/2537
پيوست دارد
دوست ارجمند جناب آقاي اميراصلان افشار
رئيس کل تشريفات دربار شاهنشاهي
بازگشت به نامه شماره 334- 5- 300/ م ت مورخ 23/2/2537 راجع به مسافرت آقاي جري لوئيس هنرپيشه مزبور از طرف مقام يا موسسه‌اي دعوت نشده است ولي انتظار دارد که موسسه‌اي از وي دعوت نمايد و شرايط سنگيني نيز براي آمدن به ايران و اجراي برنامه پيشنهاد مي‌کند.
رونوشت تلگرام شماره 6060 مورخ 6/3/2537 سفارت شاهنشاهي در بن در اين خصوص براي ملاحظه به پيوست ايفاد مي‌گردد. خواهشمند است دستور فرمايند از تصميمي که اتخاذ مي‌فرمايند وزارت امور خارجه را آگاه سازند.
با تجديد احترام و مودت
از طرف وزير امور خارجه ـ عباسعلي خلعتبري [امضا]
[حاشيه پايين راست]: آقاي عضدي لطفاً مذاکره فرمائيد شرف‌حضور علياحضرت شهبانو تهيه شود.
[حاشيه پايين وسط]: پيشنهاد سفارت شاهنشاهي در بن بوده
1. 50 هزار دلار حق‌الزحمه.
2. بليط هوايي براي چهار نفر.
3. ارکستر مجاني 20 نفري.
4. پرداخت هزينه هتل.
5. مي‌خواهد يک برنامه حضور اعلاحضرتين ـ يک برنامه به نفع سازمان خيريه و يک ار آزاد براي همگان و راديو تلويزيون.
[حاشيه پايين وسط]: فتوکپي به آقاي عضدي داده شود.
[حاشيه پايين ]: 499- 5- 300/ م ت
16/3/37
[861- 509- 145 د]
[4]
[تاج]
تشريفات کل شاهنشاهي
پيشگاه مبارک علياحضرت فرح پهلوي شهبانوي ايران
طبق اطلاع سفارت شاهنشاهي در بن آقاي جري لوئيس هنرپيشه آمريکائي اظهار علاقه نموده است براي اجراي برنامه‌هاي هنري به ايران مسافرت و در صورت قبول اراده سنيه ملوکانه به اجراي برنامه نمايش مستقلي در پيشگاه مبارک اعليحضرتين و خاندان جليل سلطنت مفتخر گردد مراتب شرف عرض پيشگاه مبارک اعليحضرت همايون شاهنشاه آريامهر معروض گرديد مقرر فرمودند در اين خصوص تحقيق بيشتري به عمل آيد و مجدداً به شرف‌عرض برسد در اجراي اوامر مطاع مبارکه ملوکانه اقدم گرديد شرايط مسافرت نامبرده به قرار زير است.
حق‌الزحمه مبلغ پنجاه هزار دلار .
بليط هواپيما براي خود و چند نفر همراهانش از امريکا به تهران.
در اختيار گذاردن يک ارکستر 20 نفري در تهران بطور مجاني.
پرداخت هزينه اقامت در هتل درجه 1 براي خود و همراهانش.
نامبرده ضمناً در نظر دارد ارکستري به نفع سازمان خيريه علياحضرت شهبانوي ايران و کنسرت ديگري به طور آزاد براي همگان اجرا نمايد. همچنين امکان دارد از يکي از برنامه‌هاي وي فيلمبرداري شود وي يک نفر خواننده زن نيز به همراه خود خواهد آورد و موضوع برنامه‌هاي او همانست که معمولاً در لاس‌وگاس و پاريس و شهرهاي مهم ديگر اجرا مي‌نمايد. مدت اجراي برنامه 60 الي 70 دقيقه خواهد بود و اوايل ژوئيه و يا يکي از ماهها سپتامبر يا اکتبر را براي آن تقاضا نموده است.
مراتب فوق از شرف‌عرض پيشگاه مبارک ملوکانه گذشت مقرر فرمودند به شرف‌عرض پيشگاه مبارک علياحضرت شهبانوي ايران معروض گردد تا اوامر مطاع مبارک شرف‌صدور يابد.
چاکراميراصلان افشار
[860-509- 145د]
[5]
[تاج]
تشريفات کل شاهنشاهي
شماره 334- 5- 300 رياست
تاريخ 23/3/37
پيوست
[حاشيه بالا راست]: محرمانه
جناب آقاي خلعتبري وزير امور خارجه
عطف به نامه شماره 44-574/29 مورخ 27/2/37 راجع به مسافرت آقاي جري لوئيس هنرپيشه آمريکائي به ايران مراتب از شرف‌عرض پيشگاه مبارک ملوکانه و علياحضرت شهبانوي ايران گذشت. خواهشمند است دستور فرمايند به تشريفات کل شاهنشاهي اطلاع فرمايند که نامبرده به دعوت چه شخص و يا چه موسسه‌اي و به چه منظوري به ايران مي‌آيد و آيا در اينجا برنامه‌اي اجرا خواهد کرد و به شهرهاي مختلف مسافرت خواهد نمود تا مراتب مجدداً به شرف‌عرض پيشگاه مبارک ملوکانه برسد.
رئيس کل تشريفات شاهنشاهي
اميراصلان افشار
[حاشيه پايين راست]: اقدام کننده : آقاي غضنفري
[حاشيه راست]:23/3/37
[864-509- 145 د]
[6]
کشف تلگراف رمز جناب زاهدي [تاج] کشف کننده داريوش ممتاز
رسيده از واشنگتن دفتر مخصوص شاهنشاهي تاريخ کشف 28/4/2537
شماره وارده 5- 110 ( دفتر رمز) تاريخ مخابره 27/4/2537
جناب آقاي معينيان رياست محترم دفتر مخصوص شاهنشاهي
والاحضرت همايون ولايتعهد امروز مقرر فرمودند که به آقاي «واسرمن» و همينطور «گريگوري پک» قاليچه مرحمت شود و همينطور دستور چند جعبه نقره فرمودند.
چون متاسفانه در اينجا ندارم خواهشمند است با رئيس تشريفات يا با هر کس که بايد و نمي‌دانم قبول زحمت فرموده صحبت فرمايند که فوراً دو قاليچه و چند جعبه و چند دکمه سردست طلا با اولين وسيله به سفارت بفرستند.
باز هم از محبتت سپاسگزارم
2790مورخ 27/4/2537 اردشير
[حاشيه راست پايين]: جناب آقاي کريمي
[15- 399- 145 د]
[7]
[تاج]
تشريفات کل شاهنشاهي
شماره 711- 12-1-110 رياست
تاريخ 28/4/37
پيوست دارد
وزارت امور خارجه
اداره دفتر وزارتي
حسب‌الامر والاحضرت همايون ولايتعهد مقرر است اشيا مشروحه زير (مورد حواله شماره 104)
1. قاليچه ابريشمي 1 تخته
2. قاليچه کرکي گل ابريشم 1 تخته
3. دکمه سردست طلا با آرم تاج 5 جفت
4. جعبه سيگار نقره بزرگ داخل چوب 2 عدد
5. جعبه سيگار نقره متوسط داخل چوب 2 عدد
6. جعبه سيگار نقره کوچک داخل چوب 3 عدد
به وسيله سفارت شاهنشاهي ايران در واشنگتن به حضور معظم له تقديم گردد اينک ضمن ارسال اشياء فوق خواهشمند است دستور فرمائيد نسبت به تحويل گرفتن و ارسال آنها اقدام و نتيجه را اعلام فرمايند.
رئيس کل تشريفات شاهنشاهي
اميراصلان افشار
[حاشيه پايين چپ]: محرمانه
[حاشيه پايين راست]: اقدام کننده
[14-399- 145د]
138
هنرپيشه‌هاي آمريکايي و دربار پهلوي 
نسخه قابل چاپ
ارسال برای دوستان
- 