پروانه بابائي

سيد ابوالحسن حائري‏زاده فرزند مرحوم ميرزا سيد علي حائري، متولد 1267هـ . ش در مشهد، داراي تحصيلات قديم در اصفهان و يزد نزد علماي روز بود و از روحانيون به شمار مي‏رفت. چون عنفوان جواني او همزمان با مشروطيت بود و از همه بالاتر در اصفهان با سيدحسن مدرس روحاني و سياستمدار معروف آشنايي يافت، سوداي سياست داشت و تدريجاً در محافل سياسي داخل شد. در سي سالگي کانديداي مجلس شوراي ملي شد و از يزد به پارلمان راه يافت. در دوره پنجم که مجدداً از يزد وکيل شد، رسماً با مرحوم مدرس، ملک‏الشعراي بهار و زعيم و چند تن ديگر به تشکيل اقليت پارلماني پرداختند و حائري‏زاده از اين رهگذر اسم و رسم زيادي يافت. حائري‏زاده از همگامان مدرس بود. مواضع او قبل از سلطنت رضاشاه با مدرس يکسان بود و پس از شهادت او نيز در اين يگانگي استوار ماند. وي در دوره ششم نيز وکيل مجلس بود ولي داور او را به دادگستري دعوت کرد و مستشار ديوان کيفر شد. زماني نيز مدير صندوق صغار دادسراي تهران بود. بعد از شهريور 1320 مجدداً حائري‏زاده وارد سياست شد و خود را کانديداي انتخابات از يزد نمود ولي وجود افرادي مانند سيدکاظم جليلي، دکتر طاهري و سيدضياءالدين طباطبايي مانع از اين بود که حائري‏زاده وارد مجلس شود.

قوام‏السلطنه در سال 1325 حزب دموکرات ايران را تشکيل داد و حائري‏زاده نيز در آن حزب از موسسين بود. در انتخابات دوره يازدهم از طرف حزب مجري انتخابات در خراسان شد و خود نيز کانديداي سبزوار گرديد. مجلس پانزدهم که مخلوق قوام‏السلطنه بود، خيلي زودتر از آنچه تصور مي‏رفت، چهره واقعي خود را نشان داد و در اولين مقاومت مجلس در مقابل رئيس دولت، حائري‏زاده نيز کم‏کم از او روي برگردانيد و مشغول اجراي سياستهاي خاص خود شد. در دوره پانزدهم قوام‏السلطنه خيلي زود جاي خود را به حکيم‏الملک داد و حکيم‏الملک نيز کابينه را به هژير سپرد و هژير هم تحويل ساعد داد. حائري‏زاده در حکومت اين افراد در نقش يک اقليت تندرو قرار گرفت و با چند تن ديگر از وکلا به استيضاح و ساقط کردن دولتها پرداختند. حائري‏زاده از اين جهت براي مردم يک نماينده دلسوز و تا حدي مصلح قلمداد شد.

در انتخابات دوره شانزدهم قانونگذاري با کمک و مساعدت سرلشکر زاهدي، چند تن از افراد جبهه ملي از تهران به پارلمان راه يافتند. از جمله حائري‏زاده که عضو اين جبهه بود وکيل مردم تهران در مجلس شوراي ملي شد.

دوره شانزدهم مجلس را بايد يکي از ادوار تشنج دانست. اقليت هفت نفري که حائري‏زاده هم عضو آن بود، دولتها را شديداً در فشار قرار داده بودند، مخصوصاً فکر ملي شدن صنعت نفت در اين دوره قوت گرفت و ظاهراً اقليت آن را تعقيب مي‏کرد. نطقهاي حائري‏زاده در اين دوره بر ضد ساعد، منصور و رزم‏آرا نخست‏‏وزيران وقت، بسيار تند و تحريک‏آميز بود. در اواخر دوره شانزدهم رزم‏آرا نخست‏وزير کشته شد و چند روزي علاء حکومت کرد تا سرانجام رهبر جبهه ملي به پيشنهاد ليدر اکثريت (جمال امامي) به نخست‏وزيري رسيد و پس از مدت کوتاهي انتخابات دوره هفدهم به طور نيم‏بند انجام گرفت و حائري‏زاده اين بار هم وکيل تهران شد و در جريان ملي شدن صنعت نفت بسيار فعال بود. ابتدا موافق دکتر مصدق بود و همراه او در تحصن دربار شرکت داشت. اما در اين دوره جبهه ملي متلاشي شد و حائري‏زاده نيز در صف مخالفان قرار گرفت و مبارزات او با دولت شروع شد. حائري‏زاده ميل داشت با عنوان سفير فوق‏العاده و سيار به کشورهاي اروپايي برود ولي دولتي که خود او نيز يکي از بنيادگذاران آن بود، به اين تقاضا اعتنا نکرد، حائري‏زاده هم در صف مخالفين جدي قرار گرفت.

بعد از به هم خوردن دوره هفدهم، حائري‏زاده تحت تعقيب بود ولي کودتاي 28 مرداد او را نجات داد و مورد توجه سپهبد فضل‏الله زاهدي قرار گرفت و به مأموريت سفارت سيار اعزام شد. در انتخابات دوره هجدهم مجلس شوراي ملي، وکيل اول تهران گرديد ولي به علت خوي مخالفتي که با همه دولتها داشت، با زاهدي نيز نساخت و در سلک مخالفين او قرار گرفت. خصوصاً هنگام طرح مسئله نفت، به وزير دارايي کابينه (دکتر علي اميني) حملات زيادي نمود.

حائري‏زاده تا پايان دوره هجدهم، در مجلس شوراي ملي بود. بعد از آن ديگر کاري نتوانست انجام دهد و با حقوق بازنشستگي و رتبه يازده قضايي امرار معاش مي‏کرد. حائري‏زاده در طول حيات سياسي خود، مدتي توقيف و زنداني شد و زماني نيز در تبعيد به سر برد. وفات او در سن 84 سالگي در 1351هـ .ش در تهران اتفاق افتاد.