گزارش نمايشگاه

بانوان خوشنويس دوره قاجار

آسيه آل احمد

کاخ گلستان از تاريخ 21 تيرماه 1390 به مدت ده روز ميزبان آثار زنان خوشنويس دوره قاجار بود. اين مجموعه براي اولين بار «بدين شکل و در قالب نمايشگاه» به همت خانم ملامحمدي به نمايش گذاشته شده بود و شامل آثار خطي چند تن از بانوان خوشنويس از جمله ام السلمه، فخرجهان خانم، ضياءالسلطنه، خورشيد کلاه خانم و مريم بانو نائيني بود که براي اولين بار به نمايش در می‌آمد. اين آثار از مجموعه کاخ گلستان، موزه ملک و مجموعه خصوصي جمع‌آوري شده بود. در اين نمايشگاه قرآني متعلق به دوره صفويه به خط مرجان رونمايي شد. خانم ملا محمدي، مسئول علمي و اجرايي نمايشگاه در مورد برگزاري اين نمايشگاه اعتقاد دارد: « وظيفه ما اين است که بر هنر برگزيدگان، هنرمندان صاحب نام و يا حتي گمنام ارج نهيم تا باشد از اين طريق زحمات آنان را پاس  بداريم». در اين گزارش شرح حال مختصري از بانوان خوشنويس و نمونه‌هايي از کتابت آنان ارائه مي‌شود:

ام السلمه : گلين خانم ملقب به ام السلمه دختر چهارم فتحعلي شاه از همسر گرجي‌اش به نام زيبا چهرخانم است. ام السلمه بانويي هنرمند بود و آثار خطي بسيار خوب از او به يادگارمانده که شامل قرآن وادعيه مي‌باشد. او را از سرآمدان خط نسخ مي‌دانند.

فخرجهان خانم: مشهور به فخرالدوله دختر ششم فتحعلي شاه، مادرش فاطمه خان مشهور به سنبل باجي بود. او به شيوه خط ناخني کتابت مي‌کرده است که در اين مجموعه نفيس 10 قطعه خط و تصوير به شيوه ناخني موجود است.

ضياءالسلطنه: شاه بيگم خانم ملقب به ضياءالسلطنه دختر هفتم فتحعلي شاه، مادرش مريم خانم بود. ضياءالسلطنه نامه‌هاي فتحعلي شاه، خصوصاً محرمانه‌ها را مي‌نوشت. او استاد خط نسخ بود. از او چندين کتاب قرآن به يادگار مانده است.

خورشيد کلاه خانم: ملقب به شمس‌الدوله دختر فتحعلي شاه، مادرش طاووس خانم ملقب به تاج‌الدوله که همسر سوگلي شاه بود. خورشيد کلاه خانم علاوه بر خوشنويسي شعر نيز مي‌سروده است.

مريم بانو نائيني: از خوشنويسان مشهور قاجار است. او از نوادگان حاج ميرزا عبدالوهاب نائيني و همسر اللهيارخان آصف‌الدوله بود. از او دو اثر به يادگارمانده است يک قرآن بسيار زيبا با خط نسخ و ديگري کليات سعدي است که با خط نستعليق نوشته شده است.

مرجان: هنرمند دوره صفويه مي‌باشد از زندگي او اطلاعي در دست نيست. از اين هنرمند يک جلد قرآن با خط نسخ در اين موزه رونمايي شده است.