مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران IICHS

معرفي اسناد

تقاضاي چند تن از دختران مظفرالدين شاه از مجلس شوراي ملي

آسيه آل ‍احمد

اسنادي که در اين شماره معرفي مي‌شوند مربوط به تقاضاي چند تن از دختران مظفرالدين شاه قاجار از مجلس شوراي ملي است. آنها اين املاک را که در آذربايجان واقع شده ملک شخصي خوانده، بخشي از آن را جزء اموال مادر شاه شکوه‍السلطنه و بخشي ديگر را متعلق به دايي شاه نصرت‌السلطنه و قسمتي ديگر را خريداري شده توسط شخص شاه مي‌دانند. دختران شاه سابق چنين نتيجه مي‌گيرند که اين املاک موروثي است و ربطي به اموال دولتي ندارد. اولين سند، نامه اين دختران به مجلس شوراي ملي به رياست ميرزا حسين‍خان مؤتمن‌‍الملک است و دومين سند نامه ميرزا حسين‍خان مؤتمن‍الملک به رئيس‍الوزراء، ميرزا حسن‍ خان مشيرالدوله است که در آن مشکل صباياي مظفرالدين شاه را به وي ارجاع داده و سند سوم ارجاع اين مشکل از سوي مشيرالدوله به وزير ماليه، ميرزا محمودخان مديرالملک است که نظر وي را درخصوص اين ادعا جويا شده است.

سند شماره 1

آرم شيرو خورشيد، مجلس شوراي ملي

سواد عريضه ورثه مرحوم مظفرالدين شاه

نمره 4845 مورخه 30 برج دلو تخاقوي ئيل 1300

که منضماً به مراسله مورخه نمره ارسال مي‌شود

مقام منيع و ساحت مقدس مجلس دارالشوراي ملي شيد الله ارکانه

بطوري که در پيشگاه آن مقام مقدس مبرهن است و غالب اهالي اين مملکت آگاهند اعليحضرت مظفرالدين ‍شاه مرحوم در زمان ولايتعهدي و در مدت متمادي اقامت آذربايجان املاکي به موجب قوانين شرع مطاع و بر حسب قبالجات موجوده خريداري نموده که ملک طلق مشروع او بوده و در جزو خالصجات دولتي در هيچ زماني محسوب نمي‌گرديده به علاوه املاکي نيز از مرحومه شکوه‌السلطنه و مرحوم نصرت‍السلطنه (مادر و دايي خودش) ارثاً به آن مرحوم منتقل شده بود که اين املاک چه ارثي و چه خريداري به موجب قوانين شرع مطاع و بر حسب قانون اساسي مملکت (که مال هر پدري به اولاد مي‌رسد) ملک طلق مورث ما وراث آن مرحوم است و البته انتزاع اين املاک را هيچ قانوني از يد ما تجويز ننموده هر قسم مداخله در آنها برخلاف قوانين شرع و کليه قوانين موضوعه عالم است بعد از فوت مرحوم مظفرالدين ‍شاه با اينکه اداره املاک مزبوره به هيچوجه مربوط به خالصجات دولتي نبوده و چه در زمان اقامت تبريز و چه در مدت سلطنت عليحده اجاره و يا اداره مي‌شد مع‌هذه معلوم نيست به چه ترتيب اين املاک را که در هيچيک از قبالات دولتي هم ذکر به عنوان خالصه از آنها نيست دولت متصرف و ما وراث از حق مشروع خود محروم شده‌ايم تاکنون به واسطه امتداد ادوار فطرت ما نخواستيم درصدد استيفاي حق خود برآمده تظلمي نمائيم حال که به حمدالله تعالي مجلس شوراي ملي دارد البته مي‌رود که بي تکليفي عمومي در سايۀ مجلس مقدس خاتمه داده شود از طرفي هم حالت استيصال و پريشاني بعضي از ماها به منتهي درجه رسيده امضاکنندگان ذيل صباياي مرحوم مظفرالدين ‍شاه با نهايت اميدواري تظلم حقه خود را به آن مقام منيع نموده و انتظار داريم که به پاس حقگذاري نعمت به صميمت و ملت دوستي مرحوم مظفرالدين ‍شاه وکلاي محترم دارالشوراي ملي که از تاسيسات پدر تاجدار آنان است اولاد او را از حقوق حقه خود محروم ننموده موجبات آسايش حال صباياي بي‌گناه او را فراهم فرمايند به اين معني که مقرر شود دولت رسيدگي به عرايض ما نموده معلوم کند املاکي که ملک طلق مرحوم مظفر‍الدين شاه بوده و بايد ارثاً به ما رسيده و بين ما مطابق قوانين مقدس اسلامي تقسيم شود به چه ترتيب از تصرف ما خارج و بعد از اين مدت متمادي که ما از حقوق خود محروم بوديم در سايۀ عدالت‌پروري آن وزارت محترمه املاک موروثي ما را واگذار نمايند تا ما نيز مانند ساير افراد اين آب وخاک از حقوق خود بهره‌مند و اين [خط خوردگي] پاس حقوق از طرف آن دولت مقدسه نسبت به يک شاهنشاه ملت دوست که نام او سرلوحه مشروطيت و قانون اساسي ايران يادگار زمان سلطنت او است در تاريخ به يادگار ابدي بماند و اين عسرت فعلي بعضي از ماها خاتمه داده شود.

[محل امضا و مهر:] اقدس‍الدوله ـ قمرالسلطنه ـ عزت‌الدوله ـ فخرالدوله ـ شکوه‌الدوله ـ اقدس‌السلطنه ـ انورالدوله ـ اعظم‌الدوله ـ نورالسلطنه

سواد مطابق اصل است

[امضا:]

[20023- ن] [20024ن] [20025- ن] (براي مشاهده سند کليک کنيد)

سند شماره 2

آرم شيروخورشيد، رياست وزراء

نمره کتاب ثبت 17854، کارتن 25 دوسيه 16، ذکر نمره‌هاي قبل 4

تاريخ ارسالي 7 حوت 1300

[حاشيه :] در سال ايت ئيل 25 4/12

طهران به تاريخ، اسم نويسنده ع . صادره:

وزارت جليله ماليه

صباياي مرحوم مبرور مظفرالدين شاه نورالله مضحبه در موضوع املاک آذربايجان مرحوم مزبور و عنوان وراثت شرحي به مجلس شوراي ‍ملي اظهار داشته‌اند که سواد آن لفاً ارسال مي‌شود لازم است عقيده به نظريات آن وزارت جليله را در اين باب استفسار فرمائيد که جواب مجلس شوراي ملي داده شود

[حاشيه:] نمره 7 حوت 1300

[20022- ن] (براي مشاهده سند کليک کنيد)

سند شماره 3

[آرم شيروخورشيد]، نمره 4845

مورخه اول برج حوت تخاقوي ئيل 1300

رياست محترم وزراي اعظام دامت شوکتهم

صباياي مرحوم مبرور مظفرالدين شاه در موضوع املاک آذربايجان و عنوان وراثت و حقانيت خود در بروات مزبور شرحي به مجلس شوراي ملي نوشته‌اند براي استحضار خاطر شريف سواد مشروحه آنها را لفاً ارسال مي‌دارد تا از تصميمي که در جواب معزي‍اليهما اتخاذ خواهد فرمود مجلس شوراي ملي را قرين استحضار فرمايند. رئيس مجلس شوراي ملي موتمن‌الملک

[حاشيه:] آقاي دبير مخصوص اخيراً هم مستقيماً اظهاري کرده بودند مراجعه نماييد و از وزارت ماليه نظريات آن وزارت را بخواهيد 2/12 بعد جواب مجلس رسيد شود

[20026- ن] (براي مشاهده سند کليک کنيد)