زنان در سفرنامه­ها

مخارج زنان دربار ناصري

فاطمه معزي

کنت ژولين دو رششوار در دوره سلطنت ناصرالدين شاه از سوي دولت فرانسه ماموريت يافت به ايران سفر کند و اطلاعات اقتصادي، صنعتي، کشاورزي و... درخصوص ايران گرد آورد. او شش سال در سفارت فرانسه ايران مشغول به کار بود و سفرنامه وي از جزئيات سفرنامه‌نويسان خالي و شامل کلياتي چون حکومت، قضاوت، ارتش، کشاورزي و صنايع دستي و... است. در فصل سوم تحت عنوان پول،‌ امور مالي و مالياتي  گزارشي از مخارج شاه و دربار ارائه مي‌دهد که بخشي از آن مربوط به مخارج حرم ناصرالدين شاه است:   

              شاه براي مخارج شخصي‌اش چهارصد هزار تومان پيش‌بيني کرده است به اين رقم بايد مصارف غير نقدي را هم افزود، ‌شامل برنج، ‌گندم، کاه،‌ و نيز پنجاه هزار تومان براي مقرري مادرش. اگر درآمد مملکت را ميزان سنجش بگيريم جمع اينها بي شک مبلغ بزرگي است. اما اين را هم بايد در نظر آورد که خلق انبوهي از ‌آن معاش مي‌کنند. مانند حرمسرا، ‌خدمه، ‌خدمه خدمه و ديگران که شمارشان به ده هزار مي‌رسد و شاه بايد شکمشان را سير کند. روزانه پنج هزار تومان خرج آشپزخانه خود شاه است. هر يک از زنان حرمسرا ــ که مي‌گويند سي نفري هستند ــ در ماه 1500 تومان دريافت مي‌کند، ‌به علاوه مصرف چاي و قند و دخانياتش. گمان مبريد که اين مبلغ کفاف مخارج آنها را مي‌دهد ولي اين زنان از بزرگترين خانواده‌هاي کشور مي‌آيند و پدر و مادرشان کمبودها و نيازهاشان را برآورده مي‌کنند. چهار همسر عقدي شاه و صيغه‌هايي که براي او بچه آورده‌اند روزگاري بهتر دارند.

_______________________________

کنت ژولين دو رششوار، خاطرات سفر ايران، ترجمه مهران توکلي، تهران، ‌نشر ني، ‌1378. ص 76- 77.