زنان در سفرنامه

طبیبان زن

فاطمه معزي

زنان بختياري و طبابت

در شماره پيشين بخشي از سفرنامه هانري رنه دالماني در خصوص زنان بختياري نقل شد، اين سفرنامه منبعي مفيد درخصوص شيوه و جزئيات زندگي زنان بختياري و آداب و رسوم آنان است به همين منظور در اين شماره با مراجعه به همان منبع، سفرنامه از خراسان تا بختياري نوشته سياح فرانسوي هانري رنه دالماني، به مسئله زنان بختياري،   طبابت و شيوه‌هاي درماني آنان مي‌پردازيم كه خود نشان مي‌دهد اين زنان  با تكيه بر طبيعت و تجربه جايگاهي ويژه در ايل خود داشته‌اند.

يكي از خصايص نيك زنان بختياري توجه به امور بهداشتي و طبابت است و عده‌اي از آنها در اين فن مهارت زيادي دارند و آنها را معمولا حكيم مي‌نامند. شغل طبابت در ميان زنان قبايل معمولا موروثي است. هرگاه پدر يا مادري دواي تازه‌اي پيدا كند طريق استعمال آن را به دختر بزرگتر خود مي‌آموزد و به پسران ياد نمي‌دهد زيرا كه آنها را براي چنين عملي لايق نمي‌پندارد. زنان در عمل زخم‌بندي و شستشوي جراحات و بيرون آوردن گلوله تفنگ از بدن مهارتي دارند. حق‌الزحمه‌اي كه در صورت بهبودي مريض به حكيم داده مي‌شود مبلغ قابل ملاحظه‌اي است. اگر جراحتي كه از اسلحه آتشي توليد شده خوب معالجه شود اشخاص فقير 15 تا 20تومان و اغنيا سه برابر اين مبلغ را به زن حكيم مي‌پردازند.

اين زنان ادويه لازم را خودشان تهيه مي‌كنند و با حوصله خستگي‌ناپذيري به پرستاري و معالجه مريض مي‌پردازند و در صورتي كه از معالجه مايوس شوند و مريض در شرف مرگ باشد بيني او را با خميري كه از گياهان معطر درست كرده‌اند پر مي‌كنند.  .... اين زنان حكيم علاوه بر استعمال ادويه گاهي هم با تلقين مريض را معالجه مي‌كنند. مثلاً دعايي در روي جراحت قرار مي‌دهند و به مريض تلقين مي‌كنند كه با اين عمل حتما معالجه خواهد شد و خلاصه آنكه تمام انواع و اقسام اعمال جادوگري را به كار مي‌برند و بسا مي‌شود كه اين تلقينات در روح بيمار تاثير كرده معالجه مي‌شود.

_______________________________

هانري رنه دالماني، سفرنامه از خراسان تا بختياري، ترجمه و نگارش: فره وشي (مترجم همايون)،  تهران، ابن سينا و اميركبير، 1335، ص 1023.