|
پرنس ارفع
الدوله
فاطمه معزي
|
ميرزا رضا خان ارفع
الدوله در سال 1270 قمري در تبريز متولد شد . او
پس از به پايان بردن تحصيلات مكتبخانهأي در زمينه فقه
و اصول و تفسير علمالرجال به تحصيل پرداخت و خود را
براي تحصيلات حوزوي در نجف آماده ميساخت كه سيل بزرگي
در تبريز جاري شد و حجره پدر او را نابود ساخت. ورشكستگي
پدر مانع ادامه تحصيل شد و رضا براي كمك به امرار معاش
خانواده به كار در يك صرافي مشغول شد. پس از چندي او از
تبريز به اسلامبول رفت و در اين شهر به تحصيل در مدرسه
يونانيها پرداخت و زبان فرانسه و انگليسي را فراگرفت. |
تفليس مقصد بعدي وي بود و در اين شهر نيز زبان
و تاريخ روسي را آموخت. او با كنسولگري ايران در تفليس
ارتباط برقرار كرد و در سال 1295ق ميرزا محمودخان كارپرداز
كنسولگري از وي دعوت كرد كه به عنوان مترجم سفارت د ر مراسم
استقبال از ناصرالدين شاه او را از جلفا تا تفليس همراهي كند
. او از همين سال به استخدام كنسولگري ايران درآمد و در ضمن
تحت تاثير ميرزا فتحعلي خان آخوندزاده رسالهأي براي تغيير
خط فارسي نوشت و آن را براي روزنامه اختر ارسال كرد كه مورد
استقبال قرار گرفت. خط پيشنهادي تركيبي از حروف روسي و
انگليسي بود و او بسيار به اين خط اختراعي خود افتخار ميكرد
. ميرزا ملكم خان كه خود از نظريهپردازان تغيير خط فارسي
بود به مناسبت اقدام ميرزا رضا او را ملقب به دانش كرد .
ميرزا رضا در سال 1300 قمري به عنوان مترجم كميسيون تحديد
حدود ايران و روسيه مامور شد و به ايران آمد . او در اين
ماموريت سه ساله به جانبداري از روسها بخشي از سرزمين ايران
را به آنان واگذار كرد. در سال 1303 به تهران بازگشت و با
ميرزا علياصغرخان امينالسلطان رابطه دوستانهأي برقرار كرد
كه در واقع راه ترقي را براي آينده وي باز كرد. در سال 1304
به مترجمي سفارت ايران در پطرزبورگ منصوب شد و در سال 1306
مهمانداري از ناصرالدين شاه در سومين سفر به فرنگ به عهده وي
گذاشته شد. او نيز به همراه شاه به تهران بازگشت و يك سال
بعد با لقب معينالوزاره به سركنسولي قفقاز منصوب شد. او در
اين مدت ثروت بسياري اندوخت و دو كاخ مجلل براي خود در تفليس
احداث كرد. ارتقاي مقام بعدي وي در سال 1312ق روي داد و اين
بار به وزيرمختاري ايران در پطرزبورگ برگزيده شد . ميرزا رضا
خان در 1313 از سوي ناصرالدين شاه ملقب به ارفعالدوله شد و
تا سال 1319 وزيرمختار ايران در پطرزبورگ بود.
از اقدامات وي در اين مقام اقدام وساطت و
دوندگي براي استقراض دو ميليون ليرهأي از روسيه بود كه از
اين مبلغ مقداري بين او و ديگر دولتمردان دربار مظفري تقسيم
شد و مقداري ديگر صرف هزينه سفر نخست شاه به فرنگستان گشت.
معروف است كه او نوك قلمي را كه با آن اين قرارداد را ا مضا
ء كرده بود طلا گرفته و در موزه معروف خود موسوم به دانشگاه
در موناكو در معرض ديد عموم قرار داده بود او در همين ايام
از سوي مظفرالدين شاه به پرنس ارفعالدوله ملقب شد. ميرزا
رضا خان پس از سفارت روسيه به سفارت ايرا ن در اسلامبول
منصوب شد و تا سال 1328 در اين پست باقي بود و با
مشروطهخواهان درگيري بسيار داشت و آنان بركناري او را
خواهان بودند.
|
ارفع
الدوله و ميرزاحسن خان مشيرالملك در روسيه |
پس از بركناري از سفارت به موناكو رفت و
تا سال 1331 به دعوت علاءالسلطنه به ايران دعوت شد و به
وزارت عدليه منصوب شد اما دوران وزارت او نيز طولي نكشيد و
مجدداً در سال 1332 ارفعالدوله راهي موناكو شد. آخرين پست
دولتي وي نمايندگي ايران در جامعه ملل بود و پس از هشت سال
از اين سمت نيز كنار گذاشته شد و به تهران احضار شد . رضا
شاه به وي پيشنهاد رياست شوراي دولتي را داد كه ارفعالدوله
نپذيرفت و در سال 1310ش به موناكو رفت و در سال 1316 در همين
محل فوت كرد. او از اعضاي لژ بيداري ايران بود و شيفته القاب
و مدالها و نشانهاي فراوان خود. از ارفعالدوله حدود 300 برگ
سند و 14 قطعه عكس در موسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران موجود
است .
|
