نوع و روش : سياسي ـ خبري ـ اجتماعي ـ فرهنگي، اقتصادي
مدير : ميرزاتقي خان سرتيپ حكيمباشي ظلالسلطان
تاريخ انتشار : 1296 هـ .ق
محل انتشار : اصفهان
فاصله انتشار: هفتگي
سردبير : عبدالرحيم خوشنويس “افسر“
وابسته به : دولت
روزنامة فرهنگ در اصفهان به مديريت “ميرزاتقي خان سرتيپ حكيمباشي ظلالسلطان“
تاسيس و شمارة اول آن در 4 صفحه به قطع بزرگ در مطبعه سنگي
(دارالطباعة دروازه دولت) طبع و در تاريخ 2/ جماديالاول/
1296هـ .ق مطابق با 24/ آوريل / 1879م و 15/ ارديبهشت /851
منتشر شد.
اين روزنامه هفتهاي يكبار، روزهاي پنجشنبه منتشر ميشد و
وجه اشتراك آن، ساليانه دو تومان بود كه در دو قسط گرفته
ميشد و قيمت اعلانات نيز سطري 1000 دينار بود.
روزنامة فرهنگ به خط نستعليق و با كاغذ بسيار خوب منتشر و
تحرير آن به عهدة “ميرزا عبدالرحيم خوشنويس، متخلص به افسر“
ــ از خطاطان معروف اصفهان ــ بود. او در هر شماره نام خود
را در انتهاي صفحه چهارم مينوشت. هر صفحه روزنامه داراي 3
ستون بود و از همان شمارة اول، صفحات اول ـ سوم روزنامه،
داراي پاورقي.
شمارة اول روزنامه، با مقاله افتتاحيه شروع ميشود كه در
آن پس از دعا براي سلامتي شاه و بقيه، يك صفحه راجع به
فوايد و تعريف از روزنامه، نوشته شده و بعد عنوان ميشود
كه شايد در جرايد ديگر، مؤلفين و روزنامهنگاران مجبور به
ذكر تملقاتي از اعيان بزرگان و وزرا و امنا و... باشند.
اما در روزنامة فرهنگ اين مسئله وجود ندارد و احدي مجبور
به گفتن و نوشتن اين جملات نميباشد. علاوه بر آن به جز
اخبار اصفهان، يزد، بروجرد، خوانسار و گلپايگان، هميشه آخر
هر صفحه به بيان مطالب و مسائل “بديع و صنايع و فنون
متاخرين و جملات حكما و فضلاي اروپا خواهد پرداخت، تا آنكه
طالبين علوم و سالكين جادة تربيت نيز از آن محظوظ و بهرهمند
گردند.“
پس از ذكر مقالة افتتاحيه، اخبار داخله آمده كه به وقايع
اصفهان و نرخ ماكولات و ساير اجناس شهري پرداخته و سپس
“اخبار تلگرافيه خارجه“ و “اخبار مختلفه“ در 3 ستون صفحه و
آخر بيان شده.
پاورقيهاي روزنامه از رسالههاي مختلفي تشكيل شده، از
جمله: رسالهاي مربوط به “استقلال بر حركت زمين“ نوشته
مدير روزنامه، كه از همان شمارة اول چاپ گرديده و در مقدمه
ذكر شده ك به درخواست “مردمان دانشمند“. اين رساله ذيل هر
صفحه چاپ ميشود.
سال اول روزنامه با انتشار شمارة 39 خاتمه مييابد و سال
دوم با شمارة 40 در تاريخ 18/ ربيعالثاني/ 1297 شروع ميشود.
در اين سال تغيير مختصري در سرلوحة روزنامه داده شد. بدين
ترتيب كه كلمه “فرهنگ“ در بالاي سرلوحه به خط نسخ درشت و
در زير آن كلمه “اصفهان“ و در دو طرف، قيمت اشتراك و تاريخ
انتشار، درج گرديد.
روزنامه فرهنگ مدت ده سال در اصفهان مرتب منتشر شد و دورة
كامل آن به انتشار كتاب “تاريخ جرايد و مجلات ايران“ در
كتابخانه دبيرستان صارميه موجود است.