اعدام ثقة الاسلام تبريزي

مظفر شاهدي

ميرزا علي آقا ثقة الاسلام تبريزي از آزاديخواهان به نام عصر مشروطيت در 9 دي ماه 1290 مقارن با روز عاشوراي سال 1330ق در شهر تبريز توسط متجاوزان روسي به دار آويخته شده به شهادت رسيد. ثقة الاسلام فرزند حاج ميرزا موسي ثقة الاسلام در رجب 1277ق در تبريز متولد شد و پس از پايان تحصيلات مقدماتي در علوم ديني و حوزوي در سال 1300ق جهت تكميل تحصيلات ديني خود راهي عتبات عاليات شد و در محضر درس شيخ محمد حسين فاضل اردكاني و شيخ زين العابدين مازندراني تلمذ كرده و به مقام اجتهاد نايل شده در سال 1308ق به تبريز بازگشت. ثقة الاسلام كه عالمي روشن انديش بوده مطالعاتي در مسايل سياسي و اجتماعي داشت سالها در رفع اختلاف شيخيه و متشرعه در تبريز كوشيد. با آغاز جنبش مشروطه خواهي در صف مشروطه خواهان قرار گرفت. او همواره از افراط و تفريط در مسايل سياسي دوري مي كرد و از خودسري ها و تند رويهاي انجمن ها و گروههاي مختلف سياسي در تبريز و آذربايجان سخت بيزاري مي جست. با اين احوال مورد احترام بسياري از گروههاي سياسي مشروطه خواه بود.

در جريان بمباران مجلس شوراي ملي و آغاز دوران استبداد صغير كه آذربايجان و تبريز در برابر حكومت محمد عليشاه مقاومت مي كرد، ثقة الاسلام كه رويه اي معتدل داشت واسطه بين حكومت مركزي و انجمن ايالتي آذربايجان در تبريز بود. ثقة الاسلام بويژه نگران هجوم و تجاوز روس ها به آذربايجان در شرايط حل نشدن اختلاف فيمابين دولت مركزي با مشروطه خواهان تبريز و آذربايجان بود. ثقة الاسلام تلاش بسياري كرد بلكه اختلاف دولت و انجمن ايالتي تبريز به صورت مسالمت آميزي حل شده مردم آذربايجان از فشاري كه به آنان تحميل مي شد رهايي يابند. در همان حال به شاه و حكومت مركزي هشدار مي داد جهت جلوگيري از گسترش بحران بار ديگر مجلس شوراي ملي را افتتاح و نظام مشروطه را تجديد كنند. اما چنانكه دلخواه دو كشور روس و انگليس بود بحران آذربايجان فروكش نكرد و به دنبال آن ارتش روسيه به بهانه خطرهايي كه اتباع آن كشور در آذربايجان و تبريز را تهديد مي كرد، در 9 ربيع الثاني 1327 وارد آذربايجان شد و تبريز را اشغال كرد و بدين ترتيب مشروطه خواهان وديگر مردم آن سامان تحت فشارهاي عديده روس ها قرار گرفتند. بدين ترتيب مقاومت مردم در برابر روس ها مدت ها ادامه يافت. ثقة الاسلام در مخالفت با روس ها از پاي ننشست و نهايتاً در روز 9 محرم 1330 از سوي قشون روسيه در تبريز دستگير شد و چون حاضر به همكاري با آنان نشده بود به سرعت محاكمه و به اعدام محكوم شد و در روز عاشوراي حسيني سال 1330ق/9دي ماه 1290ش به همراه چند تن ديگر به دار آويخته اعدام شد.

براي كسب اطلاعات بيشتر بنگريد به: ابراهيم صفايي، رهبران مشروطه، جلد دوم، تهران، جاويدان،1346، صص275-309 .