بي بي مريم بختياري دختر حسينقلي خان ايلخاني، خواهر عليقلي خان سردار اسعد و همسر ضيغم السلطنه بختياري از زنان مبارز عصر مشروطيت است. او از زنان تحصيلكرده و روشنفكر عصر بود كه به طرفداري از آزاديخواهان برخاست و در اين راه از هيچ چيز دريغ نورزيد. وي به مثابه زندگي ايلياتي در فنون تيراندازي و سواركاري ماهر بود و چون همسر و جانشين خان بود عده اي سوار در اختيار داشت و در مواقع ضروري به ياري مشروطه خواهان مي پرداخت. سردار بي بي مريم بختياري، يكي از مشوقين اصلي سردار اسعد بختياري جهت فتح تهران محسوب مي شد. وي طي نامه ها و تلگراف هاي مختلف بين سران ايل و سخنراني هاي مهيج  و گيرا، افراد ايل را جهت مبارزه با استبداد صغير (استبداد محمدعلي شاهي) آماده مي كرد و به عنوان يكي از شخصيت هاي ضداستعماري و استبدادي عصر قاجار مطرح بوده است.

سردار مريم بختياري قبل از فتح تهران مخفيانه با عده اي سوار وارد تهران شده و در خانه پدري حسين ثقفي منزل كرد و به مجرد حمله اي سردار اسعد به تهران، پشت بام خانه را كه مشرف به ميدان بهارستان بود سنگربندي نمود و با عده اي سوار بختياري، از پشت سر با قزاق ها مشغول جنگ شد. او حتي خود شخصا تفنگ به دست گرفت و با قزاقان جنگيد. نقش او در فتح تهران، ميزان محبوبيتش را در ايل افزايش داد و طرفداران بسياري يافت به طوري كه به لقب سرداري مفتخر شد.¹

سردار مريم بختياري در جنگ جهاني اول با وجود آنكه ايل بختياري از انگليس ها حمايت مي كرد به مخالفت با انگليس ها پرداخت و با عده اي از تفنگچيان و سرداران خود جانب متحدين را گرفت. او پاره اي از خوانين جزء بختياري چون خوانين پشتكوه را با خود يار ساخت و در يورش هاي مداوم خود به انگليس ها صدماتي وارد ساخت به طوري كه پليس جنوب مبارزات دائمي و پيگيري را با او شروع كرد. او از سربازان و افسران آلماني و سركوب و قلع و قمع راهزنان كهگيلويه و كنترل خوانين كوچك استفاده نمود.²

قدرت سردار مريم در منطقه به حدي بود كه روس ها به هنگام فتح اصفهان خصمانه به منزل او تاختند و اثاثيه او را به يغما بردند و كليه اموال و املاك او را در اصفهان مصادره كردند.3

رشادت و دلاوري اين زن بختياري به حدي بود كه آوازه شهرت و آزادگيش در سرتاسر ميهن پيچيد و منزل او مأمن و پناهگاه بسياري از آزاديخواهان عصر مشروطه شد به طوري كه هنگام فتح اصفهان توسط روس ها (در جنگ جهاني اول)؛ فن كاردف، شارژ دافر سابق آلمان به خانه سردار مريم بختياري پناه برد و مدت سه ماه و نيم در پناه او بود تا اينكه پس از شكست بختياري ها از روس ها و كشته شدن 58 نفر راهي كرمانشاه شد و از آنجا به برلن رفت. به پاس حمايت هاي سرسختانه بي بي مريم از فن كاردف، امپراطور آلمان، كمان تمثال ميناكاري و الماس نشان و همچنين صليب آهنين خود را كه مهمترين نشان دولت آلمان بود، براي او فرستاد و او تنها زني بود كه در دنيا توانست به دريافت اين نشان نائل آيد.⁴

جريان مبارزات سردار مريم بختياري با انگليس ها در طي قرارداد 1919 و كودتاي 1299 همچنان ادامه يافت به طوري كه دكتر محمد مصدق حاكم فارس در زمان كودتاي 1299 پس از مخالفت و عزل از اصفهان راهي بختياري شد و مدتها مهمان سردار مريم بود.

سردار مريم بختياري در سال 1316هـ. ش سه سال پس از شهادت فرزندش علي مردان خان در اصفهان به دستور رضاشاه، زندگي را بدرود گفت.⁵

1- ابوالفتح اوژن بختياري، تاريخ بختياري (تهران، بي نا، 1345) ص 219

2- رالف گارثويث، بختياري در آئينه تاريخ ترجمه مهراب اميني (تهران، سهند، 1345) ص 228-227

3- نورالله دانشور علوي، جنبش وطن پرستان اصفهان و بختياري (تهران، آنزان، 1377) ص 179

4- سپهر. عبدالحسين: ايران در جنگ بزرگ (تهران، بانك ملي، 1336) ص308-304

5- بختياري، مريم: خاطرات سردار مريم بختياري از كودكي تا آغاز انقلاب مشروطه (تهران، آنزان، 1382) ص21