نظميه در عصر قاجار

سوئديان و تأمين نظم

نيلوفر كسري

     در سال 1291ق دولت مركزي جهت برقراري نظم و امنيت جامعه تصميم به استخدام مستشاران در ادارات نظميه گرفت. در ابتدا كشورهاي فرانسه و ايتاليا مورد توجه قرار مي‌گيرند، اما به دليل اينكه آنان نمي‌خواستند در درگيريهاي دو قدرت بزرگ عصر (انگليس و روسيه) وارد شوند، از قبول اين امر خودداري مي‌ورزند. بدين جهت دولت ايران به آمريكا و سوئد مراجعه نموده از آمريكا مستشار عالي و از سوئد مستشار نظامي خواست. بدين ترتيب مستشاران سوئدي جهت ترتيب بخشيدن و منظم نمودن نظميه وارد ايران شده. اين گروه مستشاران به رياست وستداهل به ايران آمدند.

      در ابتدا، ورود اين مستشاران با مخالفت روبه‌رو شد و قاسم خان پوروالي سردار همايون كه در آن زمان رياست نظميه را داشت و عده‌اي از صاحب‌منصبان آن با ورود سوئديان مخالفت كردند و حتي عده‌اي استعفاي خود را نوشتند، اما عين‌الدوله وزير كشور وقت خواهان انسجام بخشيدن به امور نظميه بود. بدين ترتيب وستداهل و همراهانش به ايران وارد شدند و مدت سه ماه درباره نظميه ايران مطالعه كردند و سپس طرح خود را ارائه دادند.

      وستداهل در يك اقدام فوري 60 تن از صاحب‌منصبان نظميه را اخراج كرد و پليس سوار و دسته موزيك را به يالمارسن رياست ژاندارمري تحويل داد. كميسرهاي موجود را در يكديگر ادغام و محافظت از منطقه تجريش و شاهزاده عبدالعظيم را به ژاندارمري واگذار نمود. سپس دو ساخلو يكي در يوسف‌آباد و ديگري در باغشاه آماده ساخت. ساخلوي اول جهت تعليم پاسبانهاي جديد و ساخلوي دوم محل آموزش افسران بود. بدين ترتيب به طور همزمان و ظرف مدت شش ماه ششصد نفر نيروي جديد آموزش ديده براي نظميه فراهم شد. رياست اين دو آموزشگاه برعهده ارفانس قرار داشت. در اين دو دوره شش ماهه صاحب‌منصبان سوئدي به كمك مترجم به پاسبانها و افسران ايراني آموزش مي‌دادند. پس از تهيه نيروي جديد ارفانس رياست پليس، برگدال رياست تأمينات ويژه و وستداهل رياست نظميه را برعهده گرفت. اندكي بعد بين ارفانس و وستداهل اختلاف افتاد و ارفانس كشور را ترك كرد.

      وستداهل نيروهاي جديدي از سوئد وارد نمود. اريسكون، بيورلينگ، فوگل كلو، مادمورل گاد (تشخيص هويت) و شوبرگ (زندانبان). اداره تأمينات شامل دوازده كميسري مي‌شد كه هر يك از آنها حداقل ده نفر مأمور داشت و حوزه استحفاظي آنها مشخص بود. اين حوزه ها بنابر تقاطع كوچه‌ها و خيابانها پايه‌گذاري شده بودند. بدين ترتيب افرد متخلف در هر يك از اين حوزه‌ها دستگير و به زندان نظميه كه در آن زمان در زيرزمين اداره نظميه در ميدان سپه واقع بود برده مي‌شدند و پس از تنظيم پرونده به دادگستري ارجاع مي‌گشتند. اين سيستم همچنان تا پايان عصر قاجار ادامه داشت.