مخالفت مردمي با جمهوري خواهي قلابي رضاخان

مظفر شاهدي

در روز 28 اسفند 1302 بيش از هشت هزار تن از مردم تهران در مسجد شاه جمع شده بودند تا مراتب مخالفت خود را با جريان جمهوري خواهي بي اصالت و خلاف قاعده رضاخاني اعلام كنند. از اواخر پاييز و اوايل زمستان سال 1302 رضاخان سردار سپه، نخست وزير وقت تلاشهاي گسترده اي براي اضمحلال نهايي قاجاريه و اعلام حكومت جمهوري در ايران آغاز كرده و به انحاء گوناگون مي كوشيد با انتقاد پيدا و پنهان از احمد شاه و قاجاريه افكار عمومي مردم كشور را با خود همراه سازد و در همان حال بر آن بود با برگزاري سريع انتخابات دوره پنجم مجلس و گزينش نمايندگان دلخواه موضوع انحلال سلسله قاجاريه و حكومت جمهوري دلخواه خود را قانوني سازد. با اين احوال از همان آغاز اقليت مجلس با رهبري هاي سيد حسن مدرس، كه از نيات سوء رضاخان آگاهي داشت در برابر موافقان او در مجلس موضع گرفته مخالفتش را با انقراض سلسله قاجاريه و اعلام جمهوري در ايران اعلام كرد.

در همان حال بيرون از مجلس نيز طرفداران رضاخان كه از حمايت هاي پيدا و پنهان شهرباني و ديگر مراجع دولتي نيز بهره مي بردند در طرفداري و حمايت از جريان جمهوري خواهي جار و جنجال گسترده اي به راه انداخته بودند و با ايجاد رعب و وحشت و برگزاري تظاهراتي در حمايت از جمهوري خواهي و شخص رضاخان در جهت خواسته او مي كوشيدند. در اين ميان مذاكرات و مشاجرات طولاني و درعين حال كمتر نتيجه بخش ميان نمايندگان موافق و مخالف جمهوري خواهي جريان داشت و در بيرون از مجلس نيز درگيري هايي ميان طرفداران و مخالفان جمهوري خواهي در گرفته و نيروهاي نظامي تحت فرمان رضاخان مخالفان را مورد ضرب و شتم قرار مي دادند.

با اين احوال هر چه زمان بيشتري سپري مي شد مخالفت عمومي با رضاخان و جريان جمهوري خواهي او كه با رعب و وحشت نيز همراه بود گسترش بيشتري پيدا مي كرد و به دنبال آن در روز 12 فروردين 1303 رضاخان سردار سپه طي بيانيه اي انصراف خود را از پي گيري موضوع جمهوري خواهي به اطلاع عموم مردم رسانيد و از طرفدارانش خواست موضوع جمهوري خواهي را به دست فراموشي بسپارند.

 ------------------------------------------------------------

منبع:

(حسين مكي، مدرس قهرمان آزادي، جلد اول، تهران، بنگاه ترجمه و نشر كتاب، 1358، صص 265-319 )